قبل از اینکه به تعریف سرقت بپردازیم باید بدانید یکی از قدیمیترین جرایم مالی که از همان ابتدای پیدایش مفهوم مالکیت و حقوق مالی توسط بشر انجام شده عمل سرقت می باشد. جرم سرقت به دلیل سهولت دستیابی به منافع مالی و تعدد عمل سرقت به روش ها و شیوه های مختلف یکی از جرایم پر تکرار می باشد. سرقت در تمام جوامع بشری عمل غیرقابل پسند و به عنوان جرم پذیرفته شده است.
در قانون مجازات اسلامی جرم سرقت بر خلاف جرم کلاهبرداری و خیانت در امانت به صراحت تعریف شده است و درقانون شرط اصلی و اساسی برای تحقق جرم سرقت ربودن مال دیگری می باشد. لازمه ربودن هم نقل مکان مال از محلی به محل دیگر است پس سرقت صرفا در مورد اموال منقول موضوعیت دارد و نمیشود مالی را که امکان جابجایی ندارد سرقت نامید مثل ملک. پس در تصاحب ملک شخص دیگری عمل مجرم سرقت محسوب نمیشود و با عناوین دیگری مانند غصب تعریف میشود.
این نکته رو باید درنظر گرفت که رضایت ظاهری مالک در دادن مال موجب عدم تحقق سرقت نمیشود. مثلاً اگر کسی با تهدید کردن به وسیله چاقو یا هر سلاحی مال دیگری را بگیرد یا مال را به بهانه امتحان کردن و یا روئیت گرفته و فرار کند از نظر قانون سارق محسوب می شود.
سرقت چیست؟
طبق ماده ۲۶۷ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲ سرقت عبارت است از ربودن مال متعلق به غیر که در این تعریف سه فاکتور ربایش ،مال بودن، و تعلق داشتن مال به دیگری ملاک تعریف سرقت قرار گرفته است.
ارکان سرقت کدامند ؟
الف) ربایش : شرط اصلی و علت تامه سرقت عمل ربایش یا ربودن است و بدون این عمل که به عبارتی عنصر مادی و شکل مادی جرم است سرقت به وقوع نمی پیوندند. لازمه عمل ربایش جابهجایی مالی از محلی به محل مورد نظر سارق است. نکته مهم اینکه سرقت فقط در مورد اموال منقول تحقق پیدا میکند یعنی اموالی که امکان جابجایی دارد پس زمین جزو اموال غیرمنقول است و نمیشود ملک را به سرقت برد.
نکته دیگر اینکه در بعضی از موارد ربایش با تصرف مالک صورت میگیرد به این شکل که از فردی با تهدید و به وسیله اسلحه مال اش را گرفته و فرار می کند و یا به بهانه دیدن مال آن را گرفته و از مغازه فرار می کند این عمل ربایش محسوب می شود هرچند که شما آن را به رضایت به شخص داده باشید اما چون رضایت شما مبنی بر ربودن یا تصاحب سارق نبوده عمل فرد مطمئنا سرقت محسوب میشود.
همینطور استفاده از ابزار غیر مستقیم مثل حیوان برای ربودن مال دیگری سرقت محسوب میشود چرا که سارق به دلیل اینکه حیوان فاقد شعور و درک بوده مسئولیتی ندارد و هدایت کننده آن دارای مسئولیت کیفری می باشد. یا در مثال دیگر که شخصی با به پرواز در آوردن کبوتر های خود به قصد و آگاهی از اینکه کبوترهای متعلق به دیگران را تصاحب خواهد کرد سارق محسوب میشود.
ب) مال موضوع سرقت باید مالیت داشته باشد : مال به همان اشیا، حیوان، گیاه اطلاق میشود که دارای ارزش عرفی و قانونی است که به عبارتی از نظر شرعی نیز باید دارای ارزش باشد به عنوان مثال هرچند شراب یا ماده مخدر دارای ارزش خرید و فروش می باشد ولی به دلیل اینکه از نظر شرعی و قانونی دارای اعتبار نمیباشد، ربایش شراب یا ماده مخدر سرقت محسوب نمیشوند ولی اگر مال دارای ارزش شرعی و عرفی و قانونی باشد ربایش آن سرقت محسوب میشود.
ج) تعلق مال به غیر : از شرایط تحقق سرقت این است که مجرم مالی را سرقت میکند که برای خودش نمی باشد به عبارتی متعلق به شخص دیگر بجز خودش است و به زبان سادهتر مال دارای صاحب میباشد. پس ربایش مالی که صاحب ندارد و مالک آن نیست سرقت محسوب نمیشود. برای مثال اگر کسی مال خودش را عنوان امانت به شما بسپارد یا مال را به عنوان رهن یا وثیقه به شما بدهد و بعد بدون اجازه شما مال را برباید عملی وی سرقت محسوب نمیشود.
نکته دیگر اینکه در ربایش مال متعلق به دیگری برای اینکه سرقت محسوب شود باید کل ما متعلق به دیگری باشد. البته با توجه به ماده ۲۷۷ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲ هرگاه شریک یا صاحب حق بیش از بیش از سهم خود سرقت کند و این مازاد بر سهم او به حد حساب برسد مستوجب حد است.
انواع سرقت
سرقت برق : استفاده غیرمجاز و بدون انشعاب برق سرقت محسوب می شود. بدیهی است که برق به عنوان کالا از طرف دولت به اشخاص فروخته میشود و هر چیزی که به عنوان کالا دارای ارزش اقتصادی و قانونی باشد ربایش آن نیز بدون اجازه صاحب مال سرقت محسوب میشود.
سرقت برق زمانی رخ میدهد که استفاده از برق قبل از کنتور باشد و یا از سیم برق و همسایه بدون اطلاع وی صورت گرفته باشد.
آیا دستکاری در کنترل برق سرقت محسوب می شود؟
به عبارتی فرد در لحظه گرفتن برق آن را از مالک آن که اداره برق است خریداری نموده است به عبارتی فرد در لحظه دستکاری، چون برق آن در مالکیت فرد بوده صرفا مجرم به عنوان دیگری محکوم میشود.
ربایش آب کنتور و مجازات سرقت آب:
توجه به ماده ۶۸۴ قانون تعزیرات مصوب سال ۱۳۷۵ به صراحت از سرقت آب سخن به میان آمده است . ربایش غیرمجاز آب از پشت کنتور ها سرقت محسوب میشود و در ماده مذکور مجازات سارق تحمل حبس می باشد.
مجازات سرقت آب
طبق ماده ۶۸۴ قانون تعزیرات مصوب سال ۱۳۷۵ مجازات سرقت آب تحمل شش ماه تا سه سال زندان و شلاق و ۷۴ ضربه می باشد.
ربایش گاز :
با توجه به اینکه گاز مصرفی به عنوان کالا محاسبه شده و دارای ارزش اقتصادی میباشد بلاشک استفاده غیرمجاز و غیرقانونی آن سرقت محسوب می شود.
مجازات سرقت آب برق گاز تلفن چیست؟
با توجه به وقوع روز افزون این جرایم قانون تعزیرات مصوب ۱۳۷۵ در ماده دیگری به شماره ۶۶۰ قانون عنوان نموده که هر کس بدون پرداخت حق انشعاب آب و فاضلاب و برق و گاز و تلفن مبادرت به استفاده غیرمجاز از این امکانات نماید علاوه بر جبران خسارت وارده به پرداخت جزای نقدی از یک تا دو برابر خسارت وارده محکوم خواهد شد.
آیا آدم ربایی سرقت محسوب میشود؟
با توجه به اینکه انسان مال محسوب نمیشود و ربایش انسان سرقت محسوب نگردیده و در زمره جرایم دیگر قرار دارد چرا که انسان دارای ارزش معنوی و روحانی می باشد و قابل خرید و فروش نمی باشد اما در مورد اعضای بدن انسان که از بدن انسان جدا شده و خارج از بدن نگهداری میشود و قابل خرید و فروش است مثل کلیه، بنابراین چنانچه اگر کسی عضو بدن را برباید مشمول سرقت میشود.
آیا ربایش مواد خوراکی و موادی که سریع فاسد میشوند سرقت محسوب می شود؟
هرچند که موادی که فاسد شدند بعد از فساد آنها مال محسوب نمیشود ولی لازم به ذکر است که مال بودن یک شی دارای ارزش باشد در زمان سرقت ملاک قرار میگیرد. و اگر در زمان سرقت مال سالم باشد سرقت محسوب شده چرا که زمان سرقت و عمل جرم ملاک است نه فساد آن بعد از سرقت.
شرایط عمومی و مسئولیت کیفری سارق
۱- عنصر روانی :
برای محکوم کردن فردی به عنوان سارق علاوه بر عنصر مادی سرقت باید عنصرمعنوی یعنی (قصد سارق) نیز احراز و اثبات گردد و اگر شخصی در اثر خواب یا مستی و یا اکراه اراده واقعی نداشته و مالی را برباید سارق محسوب نمی نمیشود و یا اگر فردی به قصد شوخی مال شخصی را برباید در واقع سرقت محسوب نمیگردد.
۲- بلوغ :
سارق باید بالغ باشد چرا که طبق ماده ۱۴۶ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ افراد صغیر مسیولیتی ندارد و اگر کودک ۷ ساله مال شما را بدون اجازه برباید از نظر قانون مسئولیت و مجازاتی نداشته وسارق محسوب نمیشود.
۳- عقل:
به زبان ساده اگر شخصی مالی از شما سرقت کند و بعد اثبات شود که سارق دیوانه است عملی از نظر قانون سرقت محسوب نمیشود و مسئولیت کیفری ندارد و به استناد ماده ۱۴۹ قانون مجازات اسلامی مجنون و دیوانه فاقد مسئولیت کیفری هستند.
۴- اختیار :
اگر کسی بدون داشتن اختیار فردی به اجبار شخص دیگری مال کسی را بدزدد از نظر قانون با توجه به این که عملا اختیار خودش نبود سرقت محسوب نمیشود.
مراحل شکایت کیفری سرقت
در صورتیکه قصد شکایت کیفری از فردی به جرم دزدی را داشته باشید میتوانید مراحل زیر را انجام دهید.
شما میتوانید برای شکایت کیفری، با وکیل سرقت به صورت تلفنی مشورت کنید.
همچنین به این دلیل که شکایت کیفری دزدی نیاز به تنظیم شکوائیه دارد، اگر اطلاعات کافی و وقت کافی برای تنظیم شکوائیه ندارید میتوانید به صورت حضوری با وکیل سرقت مشورت کنید و در صورتیکه تمایلی برای حضور در دادگاه و یا زمان کافی برای شکایت ندارید میتوانید به وکیل متخصص سرقت وکالت بدهید که شکایت را انجام دهد.
انواع جرم سرقت
به طور کلی تقسیم بندی سرقت در دو دسته قرارمیگیرد.
الف) سرقت حدی :
سرقت حدی یک نوع از انواع سرقت است که داری مجازات حدی است و دارای شرایط خاصی است. برای اینکه جرم سرقت حدی شکل بگیرد باید تمام شرایط ۱۴ گانه شکل گیری جرم سرقت حدی وجود داشته باشد و در واقع نمی توان شرطی به آن اضافه کرد یا کم نمود و اگر یکی از شرایط جرم سرقت حدی وجود نداشته باشد، سرقت مستوجب حد نخواهد بود و در سایر دسته های جرم سرقت قرار خواهد گرفت.
ب) سرقت تعزیری :
این نوع به سرقتی گفته می شود که سارق شرایط سرقت حدی را نداشته باشد. در واقع سرقت تعزیری انواع مختلفی از سرقت را شامل می شود و در صورتی که ثابت نشود یک سرقت حدی است، تعزیری در نظر گرفته می شود.
مجازات سرقت تعزیری
در قسمت بالا به توضیح مفهوم سرقت حدی و تعزیری پرداخته شد. حال به بررسی اینکه سرقت تعزیری دارای چه مجازاتی است میپردازیم. البته پاسخ به این سوال نیازمند شناختن مصادیق سرقت تعزیری می باشد به این صورت که مجازات سرقت تعزیری ممکن است که در خصوص سرقت های تعزیری مختلف متفاوت باشد.
مثلا می توان به سرقت تعزیری همراه با اسلحه، سرقت تعزیری در خیابان ها و راه ها و شوارع، سرقت همراه با آزار دیگری و یا سرقت تعزیری از مناطق حادثه دیده و یا کیف قاپی اشاره کرد. با این حال تنها می توان این نکته را ذکر کرد که سرقت تعزیری مجازات حد نداشته و صرفا به مجازات تعزیری اکتفا خواهد شد. در نهایت با توجه به نحوه سرقت قاضی برای آن مجازات تعیین خواهد کرد.
مجازات سرقت حدی
مجازات سرقت حدی و تعیین آن در ماده ۲۷۸ قانون مجازات اسلامی بدین شرح است.
از آنجایی که بین سرقت تعزیری و سرقت حدی و مجازات آن تفاوت وجود دارد طبق اصلاحیه جدید قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۹ اگر مال مسروقه تا ۲۰ میلیون تومان باشد جرم سرقت قابل گذشت است و اگر مال سرقت شده ارزشش بیشتر از ۲۰ میلیون تومان باشد جرم عمومی محسوب شده و حتی با گذشت شاکی نیز باید سارق محکوم شود. زیرا همانطور که بیان شد جرم حدی جرمی است که در شرع مقدس برای آن مجازات تعیین شده و اگر سرقت مقرون به شروطی که در شرع تعیین گردیده را شامل شود سرقت حدی است و اگر یکی از این شروط نباشد سرقت حدی محسوب نخواهد شد.
الف: مجازات سرقت حدی برای بار اول
اگر سارق برای بار اول مرتکب جرم سرقت حدی شود مجازات او قطع چهار انگشت دست راست سارق از انتهای آن است. قطع انگشتان به گونه ای است که انگشت شست و کف دست باقی بماند. در صورتی که سارق دست راست نداشته باشد ، بر حسب مورد قاضی برای او یکی از مجازاتهای تعزیری را در نظر خواهد گرفت .
ب: سرقت حدی برای بار دوم
اگر سارق یک بار مرتکب جرم سرقت حدی شود و بابت آن مجازات شود اما برای بار دوم نیز دست به ارتکاب این جرم بزند ، مجازات او متفاوت است. طبق قانون مجازات سارق در مرتبه دوم ارتکاب سرقت حدی قطع پای چپ از پایین برآمدگی است به نحوی که نصف قدم و مقداری از محل مسح باقی بماند. مانند مجازات سرقت حدی برای بار اول، اگر سارق پای چپ نداشته باشد، بر حسب مورد قاضی برای او یکی از مجازاتهای تعزیری را در نظر خواهد گرفت.
پ: مجازات سرقت حدی برای بار سوم
اگر دست راست سارق برای بار اول و دست چپ سارق برای بار دوم ارتکاب جرم سرقت حدی قطع شود، به مجازات سرقت حدی برای بار سوم محکوم خواهد شد. مجازات سرقت حدی برای مرتبه سوم حبس ابد است. البته در شرایطی امکان عفو متهم هست. در صورتی که مرتکب در طول حبس توبه کند و مقام رهبری نیز آزادی او را مصلحت بداند و با عفو او موافقت کند سارق از حبس آزاد خواهد شد. هم چنین مقام رهبری می تواند مجازات او را به مجازات تعزیری دیگری تبدیل کند.
د: مجازات سرقت حدی برای بار چهارم
اگر سارق برای بار چهارم نیز اقدام به سرقت حدی کند مجازات او اعدام خواهد بود. حتی اگر این سرقت را در زندان انجام دهد باز هم به اعدام محکوم خواهد شد .
شرایط خاص سرقت حدی:
برای اینکه مال در دسته سرقت حدی قرار بگیرد باید شرایط زیر را داشته باشد.
۱- مالیت شرعی بودن شی مسروقه
۲- در حرز قرار داشتن مال
۳- هتک حرز مخفیانه توسط صارق
۴- اخراج مال توسط سارق
۵- مخفیانه بودن سرقت
۶- فقدان رابطه پدری
۷- به حد نصاب رسیدن ارزش مال
۸- دولتی، عمومی یا وقفی نبودن مال مسروقه
۱۰- در زمان قحطی نبودن سرقت
۱۱- شکایت صاحب مال نزد مراجع قضایی
۱۲- بخشیده نشدن سارق از سوی صاحب مال پیش از اثبات سرقت
۱۳- به ملکیت سارق در نیامدن مال مسروق تا قبل از اثبات جرم
۱۴- مسرقه یا غصبی نبودن مال مسروقه
۱۵- توبه نکردن سارق قبل از اثبات جرم
۱۶- غصب نشده بودن حرز و محل نگهداری مال از سارق.
حرز چیست؟
یعنی به جایی گفته میشود که به طور عرفی مال در آن از طریق مالک نگهداری میشود و ممکن است در موارد حرز دیوار خانه یا صندوق یا کیف یاجیب یک شخص باشد.
شرایط سرقت مشدده چیست؟
۱- سرقت در شب واقع شده باشد
۲- سرقت توسط دو یا چند نفر انجام شود ۳- یک یا چند نفر از سارقین سلاح ظاهر یا مخفی داشته باشند
۴- سارقین از دیوار بالا رفته یا حرز را شکسته و کلید ساخته باشند و یا خود را کارمندان دولتی معرفی کند
۵- در زمان سرقت کسی را آزار و یا تهدید کرده باشد.
راههای اثبات سرقت کدامند؟
۱- اقرار که در صورت یک بار اقرار سارق به سرقت جرم ثابت می شود
۲- راه دیگر اثبات سرقت شهادت شاهد است.
۳ – علم قاضی با توجه به اصول یقینی می تواند یکی از دلایل محکومیت فرد به سرقت باشد
۴- و مواردی از قبیل معاینه محل، تحقیقات محلی شیوههای جدید کشف جرم مثل پلیس علمی عکسبرداری و سایر موارد که همگی در زمره دلایل علم قاضی محسوب می شود.
انواع سرقت های خاص :
۱- سرقت مقرون به آزار یا به طور مسلحانه :
طبق ماده ۶۵۲ قانون تعزیرات مجازات آن حبس از سه ماه تا ۱۰ سال خواهد بود و اگر جرحی واقع شده باشد علاوه بر مجازات آن به حداکثر این جرم محکوم می شود در این ماده شدت آزار مهم نیست و فرقی نمیکند اسلحه گرم باشد یا سرد.
مجازات سرقت مسلحانه گروهی در شب
طبق ماده ۶۵۴قانون تعزیزات بدین صورت است که هرگاه سرقت در شب و سارقین دونفر یا بیشتر باشندو لااقل یکی از آنان حامل سلاح ظاهر یا مخفی باشند اگر محارب شناخته نشوند در این صورت به حبس از ۵ تا ۱۵ سال محکوم میشوند.
صرف حمل سلاح حتی از طرف یکی از شرکای جرم برای تشدید مجازات کفایت می کند و نکته دیگر این که وقوع جرم در شب نیز یکی از علل تشدید مجازات است.
۲- سرقت مشدده مقرون به شروط پنج گانه :
۱- سرقت در شب اتفاق بیفتد
۲- سارقین دو نفر یا بیشتر باشند.
۳-یک یا چند نفر از آنان حامل سلاح ظاهری و یا مخفی باشند.
۴- در زمان سرقت کسی را آزار یا تهدید کرده باشند.
۵- سارقین از دیوار یا حرز بالا رفته یا حرز را شکسته و یا کلید ساخته باشند و یا خود را جهت ورود کارمند دولت معرفی کرده باشد.
۳- سرقت مسلحانه از منازل :
هرگاه یک یا چند نفر منزلی را سرقت کنند و یا هیچ یک مسلح نباشد اما در موقع سرقت در مقام هتک ناموس برآیند ومسلح شوند به مجازات اعدام و یا حبس ابد محکوم خواهند شد.
مدارک لازم جهت شکایت برای سرقت :
لزوماً شاکی در مرحله اول باید به دفتر خدمات قضایی مربوطه مراجعه و ثبت دادخواست شکوائیه را بنماید و در صورتیکه قصد داشتید تا وکیل شکایت دزدی را انجام دهد برای طرح شکایت سرقت مدارک زیر را همراه داشته باشید.
۱- مدارک شناسایی از قبیل شناسنامه و کارت ملی.
۲- ارائه سند و یا مدرکی و شواهدی مبنی بر
گزارش مرجع انتظامی که نشان دهد سرقت صورت گرفته است کفایت میکند.