کلاه برداری و تعریف آن در قانون و در عرف متفاوت میباشد کلاهبرداری از نظر قانون و از نظر ماهیت یک جرم خاص می باشد .چراکه با توجه به نتیجه عمل کلاهبرداری و شرایط ایجاد شده از طریق انجام این عمل دارای آثار مخرب و بعضاً غیر قابل جبران می باشد .
از نظر عرف و فرهنگ جامعه عنوان کلاهبرداری برهر عملی که دروغ باشد و باعث ایجاد ضرر شود کلاهبرداری اطلاق میشود این در حالی است که جرم کلاهبرداری در قانون دارای شرایط و ضوابط خاصی میباشد و حتما باید انجام عمل کلاهبرداری به نتیجه خاصی مورد نظر کلاهبردار منتهی شده باشد.
غالباً در همه جوامع عمل کلاهبرداری تقبیح شده است و نسبت به شرایط جوامع تعریف کلاهبرداری متفاوت میباشد .
تعریف کلاهبرداری
کلاهبرداری به معنی بردن مال دیگری با انجام اعمال متقلبانه و با سوء نیت می باشد که در این عمل قربانی کلاهبرداری ،مالباخته می باشد و شخص کلاهبردار از این عمل منتفع میشود .
کلاهبرداری عملی است که بر پایه نیرنگ و فریب استوار است و طبق قانون ماده یک تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء ،اختلاس و کلاهبرداری ، مجازات کلاهبرداری افراد عادی با اشخاصی که با استفاده از مقام و موقعیت یا سمت خود در نهادهای دولتی یا نظامی یا به وسیله تبلیغ عامه یا رسانه ارتباط جمعی انجام بگیرد مجازات سخت گیرانه تر و سنگین تری را در نظر گرفته است است.
انواع کلاهبرداری
کلاهبرداری به دو نوع ساده و مشاهد تقسیم میشود.
در کلاهبرداری ساده مجرم به طرق عادی و با توجه به اینکه شخص مجرم فرد عادی و غیررسمی است و اینکه ابزار و وسایلی کلاهبرداری وی نیز ساده می باشد کلاهبرداری ساده می نامند.
اما در کلاهبرداری مشاهد که مجازات به مراتب شدیدتر و سنگینتری دارد شخص کلاهبردار از جمله کسانی است که سمت دولتی دارد و جزء افراد زیربط قوای سه گانه میباشد یا فردی عادی است که با توجه به اینکه خود را مامور دولت معرفی می کند یا اینکه ابزار و کلاهبرداری مجرم با استفاده از طریق تلویزیون یا رادیو یا مجله و یا به عبارتی از طریق تبلیغات عامه باشد.
تقسیم بندی دیگر کلاهبرداری به کلاهبرداری رایانه ای و کلاهبرداری سنتی تقسیم می شود که با توجه توجه به گسترش روز افزون استفاده از ارتباطات اینترنتی و الکترونیکی جرم کلاهبرداری رایانه ای نیز به اقتضاء پیشرفته بشری در بستر الکتریکی و فضای مجازی گسترش یافته است.
عناصر متشکله جرم کلاهبرداری
برای اینکه عملی جرم محسوب شود مستلزم سه شرط عنصر قانونی و عنصر مادی و عنصر معنوی میباشد و عدم اثبات یا عدم وجود هر یک از این عناصر باعث میشود که عمل انجام شده جرم محسوب نگردد.
عنصر قانونی جرم کلاهبرداری چیست ؟
عنصر قانونی همان اصل قانونی بودن جرم و مجازات است و به عبارتی تا عملی بر اساس قانون جرم محسوب نشود با توجه به اینکه اصل بر این است که تمام اعمال و رفتار افراد مباح می باشد نمیتوان شخصی را مجرم و محکوم نمود پس ما در صورتی میتوانیم فردی را کلاهبردار محسوب کنیم که طبق قانون عمل به کلاهبرداری و مصداق آن را انجام داده شده باشد .
عنصر مادی کلاهبرداری چیست؟
بدون شک صرف انجام یک عمل خاص، حتی با وجود نیت مجرمانه جرم محسوب نمیشود فرد علیرغم انجام عمل و برخورداری از سوء نیت مجرم شناخته نمیشود چرا که باید رفتار مجرمانه در جرمی مثل کلاهبرداری به صورت کامل انجام بگیرد تا جرم محسوب شود .
برای جرم بودن یک عمل باید رفتار فیزیکی و مجموعه شرایط و اوضاع و احوال و نتیجه حاصله از آن در نظر گرفته شود . بعضی از جرایم جرم مقید محسوب میشوند مانند کلاهبرداری و نتیجه حاصله از رفتار شرط تحقق جرم می باشد ولی در مقابل بعضی از جرائم نیز وجود دارد که حصول نتیجه مهم نیست و صرف انجام عمل جرم محسوب میشود مانند توهین یا شهادت دروغ.
در کلاهبرداری رفتار مجرمانه باید به شکل فعل مثبت باشد ترک فعل حتی اگر موجب اغفال و ورود ضرر شود هیچگاه عنصر مادی جرم کلاهبرداری محسوب نمیشود و رفتار مجرمانه نیست .
عنصرروانی و معنوی کلاهبرداری:
وجود قصد ونیت مجرمانه شالوده یک جرم محسوب میشود در صورتی که شخصی رفتاری را انجام دهد که بر اساس قانون جرم محسوب میشود در حالی که شخصا رفتار را با علم و آگاهی و قصد سوء نیت مجرمانه انجام دهد جرم است لازم به ذکر است اثبات عنصر معنوی امری بسیار پیچیده و دشوار می باشد که قاضی تحقیق در دادسرا این امر میتواند با توجه به قرائن و اوضاع و احوال بررسی و جرم رااثبات نماید .
شرایط تحقق کلاهبرداری
۱_ اغفال شدن و فریب خوردن قربانی و عدم آگاهی قربانی نسبت به متقلبانه بودن وسایل مورد استفاده در جرم .
۲_تقلبی بودن وسایل و یا ابزاری که کلاهبردار برای اغفاب دیگری استفاده کرده است. پس اگر وسیله به کار برده شده وسیله تقلبی نباشد جرم صورت نگرفته است .
۳_تعلق مال برده شده به دیگری، مالی مورد کلاهبرداری باید برای شخص غیر از کلاهبردار باشد به عبارتی اگریک کلاهبردار مال خود را از تصرف دیگری به وسیله اعمال متقلبانه و کلاهبرداری خارج کند عمل جرم محسوب نمی شود .
منظور از متقلبانه بودن وسایل کلاهبرداری چیست ؟
کلاهبرداری از جمله جرایمی است که برای تحقق آن کیفیت وسیله برای حصول به نتیجه مهم است برای تحقق این جرم صرف بردن مال غیر کفایت نمیکند متقلّبانه محسوب شدن وسایلی که کلاهبردار استفاده کرده از اهمیت برخوردار است.
لزوم متقلبانه بودن وسایل استفاده کلاهبردار در قسمت صدر ماده در قانون تشدید مجازات کلاهبرداری استنباط میشود با توجه به عبار(هرکس از راه حل و تقلب) در ماده قانونی اثبات توسل به وسایل متقلبانه بر عهده شاکی و دادستان است.
آیا دروغگویی کلاهبرداری محسوب میشود ؟
حیله و تقلب رکن رکین کلاهبرداری است وصرف دروغگویی حیله و تقلب نیست مگر آنکه چیزی به آن افزوده شود دروغ کتبی نیز مانند دروغ شفاهی شامل کلاهبرداری نمی شود مثل کسی که با نوشتن یک نامه معمولی خود را جراح معرفی میکندو از او پول میگیرد .
تقلبی بودن وسایل ابزار کلاهبرداری
توسل به وسایل متقلبانه باید مقدم بر تحصیل مال انجام شود بنابراین امانتدار با توسل به وسایل متقلبانه وانمود کند مال مورد امانت از او به سرقت رفته و به تبع آن مال متعلق به صاحب آن را تصاحب کند عمل وی را نمیتوان کلاهبرداری دانست.
باید دقت کرد که درکلاهبرداری وسایل ابزار مجرم تقلبی باشد طبق رای وحدت رویه شماره ۵۰۱۴ اگر کسی از یک نفر حامل کالای قاچاق به بهانه اینکه مال قاچاق دارد پول بگیرد این عمل کلاهبرداری نیست زیرا مشارالیه در گرفتن پول تقلبی به کار نبرده است و اشخاص را به حادثه پیش آمده بر خلاف واقع نترسانیده است .
مصادیق وسایل متقلبانه در در کلاهبرداری ساده
۱_فریب دادن مردم به وجود شرکتها یا کارخانجات یا تجارت خانههای و کارخانه ها و موسسات موهوم و دروغی
۲_فریب دادن مردم به داشتن اموال واختیارات واهی
۳_ امیدوار کردن مردم به امور غیرواقع
۴_اختیار اسم عنوان مجهول
۵_ترساندن مردم ازحوادث و پیشامدهای غیر واقعی.
۶_وسایل تقلبی دیگر.
مصادیق وسایل کلاهبرداری مشدده
۱_ اتخاذ عنوان یا سمت مأموریت از طرف سازمان ها و موسسات دولتی و وابسته به دولت و شرکتهای دولتی یا شوراها یاشهرداری ها یا نهادهای انقلابی.
۲_استفاده از تبلیغات عامه از طریق وسایل ارتباط جمعی از قبیل رادیو تلویزیون یا نطق در مجامع
۳_مرتکب (کلاهبرداران) از کارکنان دولت یا موسسات و سازمان های دولتی و وابسته به دولت یا شهرداری ها یا نهادهای انقلابی و به طور کلی از قوای سهگانه و همچنین نیروهای مسلح و مامرین خدمات عمومی باشد .
نحوه اغفال و فریب قربانی در کلاهبرداری
لازمه اغفال و فریب قربانی عدم آگاهی او نسبت به متقلبانه بودن وسایل مورد استفاده کلاهبردارا میباشد.
پس اگر شرکت بیمه علرغم آگاهی نسبت به عمدی بودن آتش سوزی برای رعایت حال آن شخص بیمه شده که فرد از صاحب نفوذی است شرکت خسارت وی را بپردازد بعدا نمیتواند مدعی وقوع کلاهبرداری شود.
لزوم فریب خوردن قربانی نشانه آن است که این جرم همیشه علیه یک انسان قابل تصور است . برای مثال فریب ماشین کلاهبرداری محسوب نمیشود پس انداختن سکه تقلبی در قلک تلفن عمومی کلاهبرداری نمیباشد .
کلاهبرداری علیه دولت و شرکتها ممکن است اغفال و فریب قربانی باید ناشی از توسل مجرم به وسایل متقلبانه باشد وبین اغفال و فریب مالباخته و بردن مال توسط کلاهبردار رابطه مستقیم وجود دارد علت اصلی از دست دادن مال فریب خوردن توسط کلاهبردار می باشد.
شرط نهائی کلاهبرداری
۱_ ورود ضرر مالی به قربانی( اعم از شخص حقیقی یا حقوقی ) در کلاهبرداری لزوما بایدضررمالی به مالباخته وارد شود واگر ضرر مالی واردنگردد کلاهبرداری تحقق پیدا نخواهد کرد.
۲_انتفاع مالی کلاهبرداری یا شخص مورد نظر وی: برای تحقق کلاهبرداری علاوه بر ورود ضرر به قربانی جرم انتفاعی کلاهبردارویا شخص مورد نظر نیز ضروری می باشد.
مجازات کلاهبرداری
طبق اصلاحیه جدیدقانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۹ به استناد ماده ۱۰۴ و تبصره ذیل آن جرم کلاهبرداری بر خلاف قانون قدیم که کلا غیر قابل گذشت و دارای جنبه عمومی بود بر اساس قانون جدید جرم کلاهبرداری اگر مبلغ کلاهبرداری حداکثر ۱۰۰ میلیون تومان باشد جرم قابل گذشت بوده و میزان حبس از شش ماه تا سه سال و نیم می باشد و اگر مبلغ کلاهبرداری از ۱۰۰ میلیون تومان بیشتر باشد به حبس از یک تا هفت سال می باشد بر اساس قانون جدید دادگاه ملزم است حداقل مجازات را اعمال کند مگراینکه دلیل صدور حکم به بیشتر از حداقل را باید باذکر علت در حکم صادره عنوان نماید.
مرجع رسیدگی به جرم کلاهبرداری
کلاهبرداری به دلیل اینکه از جرایم کیفری محسوب میشود به تبع آن در دادگاه کیفری رسیدگی میشود و تحقیقات آن هم در دادسرای ذیربط رسیدگی خواهد شد. دادسرای صالح جهت تحقیقات دادسرای محل وقوع جرم یعنی همان محل تحصیل مال غیر است . جرم کلاهبرداری از جمله جرایمی پیچیده می باشد و جهت پیگیری و پیشبرد امور و اخذ نتیجه مطلوب توصیه میشود لزوما از طریق وکلای دادفر که متخصص در امور کیفری به ویژه جرم کلاهبرداری می باشد اقدام نمائید.
چه جرائمی کلاهبرداری محسوب می شوند؟
۱_ورشکستگی به تقلب : اگر تاجری با تقلب خود را ورشکسته اعلام نماید و یا و شکستگی خود را به عقب بیاندازد به طور مثال خریدهای بالاتر یا فروش های نازل تر از قیمت روز را به قصد تاخیر انداختن ور شکستگی انجام دهد این عمل متقلبانه را در حکم کلاهبرداری می باشد .
۲_تعدی نسبت به دولت: طبق ماده ۵۹۹ قانون تعزیرات اگر شخصی که عهده دار معامله یا ساختن چیزی برای هر یک از ادارات دولتی باشد و به واسطه تقلبی یا فریب نفعی برای خود یا دیگری تحصیل کند ودر حکم کلاهبردار میباشد.
۳_دسیسه و تقلب در کسب و تجارت
۴_تبانی و مواضعه برای بردن مال غیر : شخصی که برای بردن مال غیر تبانی کند یعنی با اقامه دعوای صوری اشخاص را علیه یکدیگر بر اثر تبانی بین آنها طرح دعوا کند و به قصد خوردن مال متعلق به تغییر صورت گیرد نوعی فریب برای بردن مال غیر محسوب و در حکم کلاهبرداری می باشد.
۵ – انتقال مال غیر بدون مجوز قانونی : به موجب قانون اگر کسی مال غیرباعلم به اینکه مال غیر است به نحوی عین مال یا منفعت مالی را بدون مجوز قانونی وبدون اجازه مالک به دیگری منتقل کند کلاهبردار محسوب و همچنین انتقال گیرنده که در حین معامله عالم به عدم مالکیت انتقال دهنده باشد نیز در حکم کلاهبردار میباشد .
۶_معرفی مال دیگری به عوض مال خود: اگر شخصی در دادگاه محکوم شده یا شخصی به عنوان ضامن یا کفیل بدون مجوز قانونی و با علم به اینکه مال متعلق به او نیست مال غیر را مال خود معرفی کند و عملیاتی نسبت به آن مال شده باشد در حکم کلاهبرداری است.
۷_تبانی در معاملات دولتی.
۸_ تحصیل مال از طریق نامشروع : در قانون هرگونه تحصیل مال ازطریق نامشروع جرم انگاری شده تا خلاءهای موجود در قوانین راهی را برای محکوم کردن مجرمان داشته باشد .مثلا وام گرفتن توسط خود و نزدیکان در قبال اعطای مجوز برخی فعالیتها به آن یادریافت حقوق توسط مستخدم در ایام فرار با تبانی مسئول امور مربوطه مشمولین این عنوان قانونی می باشد.
کلاهبرداری در امور ثبتی
الف ) تقاضای ثبت ملک متعلق به دیگری :طبق ماده ۱۰۵ قانون ثبت هر کسی تقاضای ثبت ملک را به نماید که قبلاً به دیگری انتقال داده یا با علم به اینکه از او سلب مالکیت شده تقاضای نسبت به ملک را بکند کلاهبردار محسوب می شود.
طبق ماده۱۰۷ قانون ثبت اسناد هرکسی نسبت به ملکی امین محسوب شود به عنوان مثال مستاجر خود را به عنوان مالک معرفی و تقاضای ثبتی ملک را بکند کلاهبردار محسوب می شود.
طبق ماده ۱۰۹ قانون ثبت کسی که خود را نسبت به ملکی که در تصرف دیگری است متصرف قلمداد کرده و تقاضای ثبت ملک را بکند کلاهبردار محسوب می شود .
یا اینکه ملکی را که به طور مشاع بین متقاضی ثبت و دیگری بوده و شخص به نام خود تمام آن ملک را مورد تقاضا جهت ثبت به نام خود قرار دهد کلاهبردار محسوب می شود.
ب) امتناع از رد حق به صاحب آن: طبق ماده ۱۱۶ قانون ثبت در مورد املاکی که رهن هستند و اگر رهن دهنده حق طرف را در اظهارنامه رسمی قید نکند و رهن دهنده ملک به این تکلیف عمل نکند رهن گیرنده ملک میتواند تا یکسال از تاریخ انقضای مدت رهن و یا حق استرداد ر هن به وسیله ارسال اظهارنامه رسمی حق خود را مطالبه کند هرگاه ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه رهن دهنده حق طرف را ندهدکلاهبردار محسوب میشود.
ج) انجام معامله معارض.
کلاهبرداری رایانهای
کلاهبرداری رایانهای علاوه بر فریب دیگران به گمراه سازی سیستم های پردازش خودکار اشاره شده که از جهتی با کلاهبرداری سنتی متفاوت است .
رای وحدت رویه سال ۱۳۹۱ به شماره ۷۲۹ اعلام نموده است که در کلاهبرداری رایانهای هرگاه تهیه مقدمات جرم و نتایج حاصل از آن در حوزه های قضایی مختلف صورت گرفته باشد دادگاهی که بانک افتتاح کننده حساب زیاندیده از بزه که پول به طور متقلبانه از آن برداشت شده و در حوزه آن قرار دارد دادگاه صالح به رسیدگی می باشد و بیان ساده تراگر شخصی عمل کلاهبردار اینترنتی در مازندران اقدام به کلاهبرداری از حساب شما نماید و بانکی که شما افتتاح حساب کردید و ازآن پول برداشت میشود در تهران باشد دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به این جرم را داردطبق قانون دادگاه تهران می باشد هرچند که این عمل را چند بار و از چند شهر متفاوت صورت گرفته باشد.
با توجه به اهمیت رمز دوم این روزها کلاه برداری با رمز دوم پویا و درخواست شیادان و کلاه برداران برای اعلام رمز دوم پیامک شده به گوشی موبایل شما بسیار رایج شده است و باید مراقب باشیم تا مورد سودجویی این افراد قرار نگیریم.
باسلام خانمم بعداز 17 ماه با خواهرش از منزلم فرار کرد و جدا زندگی میکرد و نمیامد ومن را مجبور کرد که شرطش را به اجبار قبول کنم او شرط گذاشت ک اگر میخواهی منو ببینی و اگر میخواهای من باهات زندگی کنم و بچه برایت بیاورم من مهریه ام را میبخشم و در دفتر خانه رضایت میدهم تو هم خونه ات را به من ببخش من هبچ نوشته و شاهدی ندارم و توافق فقط بین خودمان زبانی بود خانمم از قبل سند هایی در دفتر خانه آماده و من که بهش اعتماد کامل داشتم و فکرش را تا زمانی که ابلاغ نیامده بود نمیدانستم چه خبر است او در یک روز و یکساعت وکالت عزل طلاق را اگرفت و بعد خانه 3 میلیاردی مرا نوشت من فروشنده و 40 میلیون نقدا با قرار تحویل گرفتم و در همه موارد فروشنده را از هرگونه اعتراض اسقاط و خود را وکیل در فروش معرفی و اجازه دست بردن و اصلاح کردن متن سند خوانده است ایا این کلاهبرداری و محکومیت عرف یعنی زندان ندارد چون روی من تسلط داشت و نگذاشت من چیزی را ببینم از پشت باجه از من اثر انگشت و امضا گرفتن و من شک کردم ولی چون کسی از من سوال نکرد و چیزی نپرسید گفتم حتما روالش همین است من نمیدانستم او دارد مرا از زندگیم اسقاط میشم و در ازای بخشش مهریه اش وکالت حق عزل در وکیل 99 ساله بدون اعتراض به هر مرجعی و تجدید نظر و واخواهی و اسقاط هر دعوی و الا اخر جوری نوشته ک من اصلا انگار وجود خارجی ندارم و من اصلا هیچ حقی نداشته ام از اول او انقدر صبر کرد تا 15 ماه بگذرد و تاریخ هم گذشته باشد او فریب در همه موارد و کسی را داشته کi این کارها را انجام داده ایا کسی که اینها نوشته معاونت در کلاهبرداری و از بین بردن حق حقوق من و تامین جانی و امنیت اجتماعی شکایت کنم من و از خونم پرت کردن بیرون و چون از رقبا رفته بودیم شماره خودشو داده بودیم بابت سنا من وقتی که اقدام برای طلاق کرد تمام ابلاعیه ها را خودش خوانده و زمان معرفی داور وقتی مهلت معرفی من تمام شد بهم گفت برو شماره خودتو بده سنا چون ابلاغ اومده من نمیدونم چیه ولی حتما امروز برو من وقتی رفتم باورم نمیشد آنها 10 سال عمر من را تباه کرده و به ظاهر و بخاطر خانه ام با من زندگی میکردن و تا خانه ام را صاحب شد دعوای ساختگی راه انداخت و بهم گفت تو بی ارزشی و دوزار هم نمی ارزی و من دیگه بهت نیازی ندارم او میخواست من با این حرف ها خودم را ازبین ببرم من ولی تحمل کردم ولی مریض شدم و خیلی افسرده شدم لطفا کمک کنید من اون خونه را با تصادف خریدم با پول دیه ام من از ناحیه گردن 40%”عارضه نخاعی دارم و کارسنگین نمی تونم بکنم هیچ کسی را جز خدا نمیشناسم در شرایط بدی بسر میبرم کمکم کنید