مهریه چیست؟
به موجب ماده ۱۰۸۲ ق مدنی به مجرد جاری شدن عقد زن، زوجه مالک مهریه میشود و حق هر گونه دخل و تصرف در آن را دارد.
همان طور که بیان شد یکی از مهمترین آثار مالی ازدواج تعلق حقوقی مالی زن در قالب مهریه است که به واسطه اجرای صیغه نکاح، به زن تعلق میگیرد و زن مالک مهریه می شود بعلاوه اینکه از حق حبس در مهریه برخوردار است.
در این صورت زوجه هر زمان اراده کند میتواند مهریه را مطالبه نماید. البته دریافت مهریه بسته به وضعیت مالی مرد و عندالمطالبه یا عندالاستطاعه بودن مهریه متفاوت است.
نکته بسیار مهم آن که مهریه در هیچ حالتی از بین نمی رود و مواردی از جمله بخشش مهریه از طرف زوجه ، اثبات خیانت زن و رابطه نامشروع با شخص دیگر و یا عدم تمکین زن در مسائل زناشویی که میتواند باعث از بین رفتن مهریه شود تصوری اشتباه است و در هیچ حالت مهریه زن ساقط نمی شود.
تفاوت مهریه عندالاستطاعه و مهریه عندالمطالبه
مهریه عندالاستطاعه زمان پرداخت آن موکول به زمانی میشود که مرد توانایی و استطاعت پرداخت آن را داشته باشد بنابراین پرداخت آن به استطاعت و توانایی زوج وابسته میباشد.
در مهریه عندالمطالبه به طور کل در قانون قدیم در صورت طلب مهریه از سوی زن و عدم توانایی مالی مرد وی محکوم به حبس می شد تا وقتی که توانایی و استطاعت مالی لازم را پیدا کند.
قانون جدید مهریه
در قانون جدید مهریه نحوه اجرای محکومیتهای مالی ضمانت اجرای حبس برای پرداخت نکردن دین مالی در مورد مهریه، باید توجه داشت که فقط تا ۱۱۰ عدد سکه یا معادل آن اجرا میشود و نسبت به آزاد بودن و عدم توانایی زوج را شرط مطالبه مهریه از ناحیه زوجه قرار داده است چون در مهریه عندالمطالبه زن به محض ایجاد عقد نکاح مالک مهریه میشود و هر زمانی که بخواهد میتواند مهریه خود را طلب نماید.
قانون جدید زندان و حبس برای مهریه در سال ۹۹
اگر شوهر مالی نداشته باشد مهریه تا ۱۱۰ عدد سکه تمام ضمانت اجرای جلب دارد یعنی با پرداخت نکردن مهریه تا این مقدار منجر به جلب مرد خواهد شد، از طرفی شوهر تا مدت یک ماه پس از صدور اجراییه فرصت دارد که دادخواست اعسار خود از پرداخت مهریه را به دادگاه صادرکننده رای مهریه اعلام نماید در این جا هنگامی که دادخواست تحویل دادگاه داده شد، امکان جلب شوهر تا پایان تعیین و تکلیف قطعی وجود نخواهد داشت و فقط در صورتی که اعسار پذیرفته شود ولی اقساط را پرداخت نکند امکان پذیر میشود.
برای مثال اگر مرد به صورت اقساط ۱۱۰ عدد سکه را پرداخت کند و بقیه را نپردازد امکان جلب و زندانی کردنش نیست چون ممکن است معسر از پرداختش مابقی مهریه باشد، دراین جا زن می تواند مالی را از جانب همسر به دادگاه معرفی کند که وصول بقیه مهریه از آن مال صورت بگیرد.
توقیف اموال برای مهریه
زن میتواند اموال شوهر خود را از قبیل منزل ، پول نقد ، حساب بانکی ، خودرو و حتی حقوق مستمری مرد را به دادگاه معرفی نماید تا بتواند با توقیف و فروش آن ها یا بخشی از آن مهریه را دریافت کند البته ذکر این نکته ضروری است که روند توقیف اموال زوج استثنائاتی دارد زیرا طبق قانون اجرای محکومیتهای مالی اموالی قابل توقیف هستند که جزءمستثنیات دین نباشند. زیرا مستثنیات دین اموالی اند که طبق عرف برای ادامه زندگی مدیون ضروری و حیاتی می باشند.
چه شرایطی لازم است تا زن مستمری همسر خود را بابت مهریه توقیف نمایند؟
زمانی که شوهر کارمند دولتی و بخش خصوصی باشد با مزایای مشخص، زن برای مطالبه مهریه خود میتواند آن حقوق و مستمری همسر را توقیف نماید که وابسته به شرایط زن میباشد زیرا هنگامی که فرزندی وجود داشته باشد یک چهارم حقوق قابل توقیف و پرداخت برای مهریه است در غیر این صورت یک سوم برای انجام این امر می باشد. بنابراین زن باید حقوق و مستمری همسر را به دادگاه معرفی کند تا بعد از طی مراحل قانونی مهریه از آن پرداخت شود.
مهریه در عقد موقت
همانطور میدانیم عقد موقت هم در قانون و هم در شرع وجود دارد و دریافت و پرداخت و قوانین مهریه در این نوع ازدواج اصول خاص خود را دارد.
جمله «مهر المعلوم و مدت المعلوم» این جمله بار حقوقی مشخصی دارد و زنی که ازدواج موقت کرده است و تصمیم به جدایی و گرفتن مهریه خود دارد میتواند این موضوع را مانند گرفتن مهریه در ازدواج دائم پیگیری نماید.
در عقد موقت (صیغه موقت) تعیین مهریه شرط اصلی صحت عقد موقت است بدون تعیین مهریه صیغه ازدواج موقت باطل است ولی در عقد دائم وجود یا عدم وجود مهریه باعث بطلان عقد ازدواج دائم نمیشود و بدون مهریه هم عقد کاملاً صحیح و شرعی است.
خصوصیات مهریه
در تعیین مهریه اگر نکات زیر رعایت نشود مهریه صحیح نمی باشد و باطل است ولی در اصل عقد نکاح دائم تاثیر ندارد. ازجمله :
۱ : اینکه مهریه باید جنبه مالی داشته باشد یعنی ارزش مالی داشته باشد مثل طلا و ملک. پس تعیین مهر در موضوعاتی که ارزش ندارد عملاً باطل است.
۲ : مهریه باید دقیقاً معین و مشخص باشد و اگر مهریه به طور مثال یکی از دو ملک مقرر شود و معلوم نباشد کدام یک از دو ملک ،مهریه باطل می باشد.
۳: مهریه باید قابل تملک باشد یعنی در صورت اراده بتوان آن را تصرف کرد و تعیین چیزی که در دسترس نیست باطل است بنابراین اموال عمومی دولتی را نمی توان مهر قرار داد.
۴: مهریه باید مشروع باشد و چیزی که قانوناً و شرعاً منع شده را نمیتوان به عنوان مهریه قرار داد مثل مشروب و یا مواد مخدر.
عدم تعلق مهریه به زن
مطابق قانون مدنی ، در چه مواردی زن مستحق مهریه نیست ؟ در قانون مواردی پیش بینی شده است که در آن صورت مهریه به زن تعلق نمی گیرد.
– طبق ماده 1089 قانون مدنی
هرگاه عقدنکاح میان زوجین به دلایلی باطل بوده و میان آنها رابطه زناشویی واقع نشده باشد، در چنین شرایطی مرد این حق را دارد که مهریه ای نپردازد و زن هم حق دریافت مهریه را نخواهد داشت .
– از آنجایی که زوجین می توانند پس از عقد ازدواج در مورد مهریه به توافق برسند ولی اگر در اینحین قبل از تعیین مهر زن فوت کند و بین زن و مرد در رابطه زناشویی واقع نشده باشد، دراین صورت زن مستحق دریافت مهریه نیست و مرد از پرداخت مهریه معاف میشود. اما اگر رابطه زناشویی شکل گرفته باشد ، زن استحقاق این را دارد که مهر المثل دریافت کند.
– همچنین بر اساس ماده 1101 قانون مدنی ، هرگاه نکاح میان زوجین به دلیلی فسخ شود و رابطه زناشویی هم میان آنها انجام نشده باشد، زن مستحق دریافت مهریه نیست مگر در یک مورد ” عَنَن ” بودن مرد یا ناتوانی از انجام رابطه زناشویی که باعث میشود زن در صورتی که بخواهد عقد را فسخ کند یعنی برهم زند، مستحق دریافت نصف مهریه میباشد.
اما شرایط عدم تعلق کامل مهریه به زن چیست؟
علاوه بر موارد بالا که زن استحقاق دریافت مهریه را ندارد ، اما گاهی نیز دریافت مهریه توسط زن محدود به شرایطی میشود . به همین دلیل زن نمی تواند مهریه خودش را بطور کامل دریافت کند و بطور خیلی جزئی از این حق محروم می شود .
– یکی از تقسیم بندی های مربوط به مهریه ، تقسیم آن به مهریه عند المطالبه و مهریه عند الاستطاعه است . در این دو نوع مهریه زن استحقاق دریافت مهریه را خواهد داشت و مرد نمیتواند به این بهانه مهریه را نپردازد. در واقع در مهریه عند الاستطاعه هم مرد از پرداخت مهریه معاف نیست ، بلکه فقط زن برای دریافت این مهریه باید ابتدا استطاعت یا توانایی مرد برای پرداخت مهریه را ثابت کند .
– اما یکی از راه های نپرداختن مهریه توسط مردان :
طلاق قبل از رابطه زناشویی است.
طبق ماده 1092 قانون مدنی،
اگر مرد قبل از رابطه زناشویی زن خود را طلاق بدهد و طلاق از طرف مرد باشد، زن مستحق نصف مهریه خواهد بود و اگر شوهر تمام آن را پرداخته باشد ، حق دارد نصف آن را پس بگیرد. اما باید در نظر داشت که اگر زن را طلاق ندهد ، در این صورت است که زن حتی قبل از رابطه زناشوئی استحقاق دریافت تمام مهریه رادارد.
انواع مهریه
مهرالمسمی
این عنوان به مهریه گفته میشود که معمولاً زوجین هنگام ثبت عقد نکاح و با توافق یکدیگر در عهدنامه قید می کنند و در تعیین مقدار آن طرفین آزاد و هیچ محدودیتی ندارند چرا که اصل آزادی اراده طرفین می باشد. لازم به ذکر است که اگر در تعیین مهریه (سکه) مقرر شود وتعداد سکه بیشتر از ۱۱۰ عدد باشد و مرد توان پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد مرد تا ۱۱۰ سکه، مجبور به پرداخت می شود و برای اثبات این که زوج توان پرداخت ۱۱۰ عدد سکه را ندارد باید دادخواست اعسار مطرح کند. مهم این است که برای عدم پرداخت بیشتر از ۱۱۰ سکه نیاز به اثبات اعسار و عدم پرداخت ندارد بلکه زن باید اثبات کند که مرد توان مالی دارد و پرداخت نمیکند ، البته باید این نکته را در نظر گرفت که بیشتر از ۱۱۰ سکه عند الاستطاعه محسوب می شود هرچند که در عقدنامه عندالمطالبه قید شده باشد.
مهرالمثل
طبق قانون برای تعلق مهرالمثل به زن شرط اساسی وجود دارد اول اینکه عقد نکاح دائم بدون تعیین مهر منعقد شده باشد و دوم این که قبل از تعیین مهر و تراضی در مهر نزدیکی بین زوجین به وقوع بپیوندد.
با توجه به این که عقد نکاح دائم را میتوان بدون مهریه منعقد کرد و یا اینکه تعیین مهررا بعد از عقد موکول کرد، در این صورت پس از عقد و وقوع نزدیکی بین زوجین مهرالمثل به زن تعلق می گیرد ولی اگر بعد از عقد و قبل از نزدیکی مهریه تراضی و تعیین شود همان مهرالمسمی نامیده می شود.
مهرالمتعه
اگر در عقد نکاح دائم مهریه تعیین نشده باشد و عقد بدون مهر باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهریه زن خود را طلاق بدهد زن مستحق مهرالمتعه است . در مثال قبل عنوان شد که اگر نزدیکی صورت نگیرد زن مستحق مهرالمثل است. در این حالت که قبل از نزدیکی و تعیین مهریه طلاق صورت گیرد به زن مهرالمتعه تعلق میگیرد. در مهرالمتعه در خلاف سایر مهریه ها برای تعیین مقدار مهریه قاضی دادگاه مهریه را نسبت به اوضاع و احوال اقتصادی مرد تعیین میکند دراین اینجا زن حق اعتراض ندارد و مرد ملزم به پرداخت مهرالمتعه می شود.
تلف شدن مهریه و از بین رفتن آن
اگر مهریه مال غیر منقول مثل ملک یا مال منقول مثل ماشین باشد، تا زمانی که به زن تحویل داده نشده مرد مسئول وضامن تحویل آن است بنابراین وقتی که مهریه در زمان عقد و یا پس از عقد و قبل از تسلیم به زن معیوب باشد و یا ازبین برود مرد ضامن است و باید مثل آن و قیمت آن به زن پرداخت کند.
لازم به ذکر است که اگر تلف و از بین رفتن توسط هر شخصی به غیر از زوج صورت بگیرد، دیگر زوج هیچ مسئولیتی نسبت به پرداخت مهریه نخواهد داشت.
مفوض المهر چیست ؟
در بعضی از موارد زوجین اختیار تعیین مقدار و نوع مهریه را به شخص ثالثی واگذار می نمایند و یا اختیار مقدار آن را مرد به زن یا زن به مرد می دهد که مقدار آن مشخص شود، اما نکته مهم این است که اگر تعیین مهریه به عهده مرد یا شخصی غیر از زوجین باشد هر قدر که معین شود صحیح است ولی اگر اختیار تعیین آن با زوجه( زن) باشد نمی تواند بیشتر از مهرالمثل مهریه را معین کند.
حبس مهریه
مهریه طبق توافق صورت گرفته حق زن است و به محض انعقاد صیغه نکاح زوجه حق مطالبه آن را دارد چه اینکه نزدیکی و عمل زناشویی صورت گرفته باشد یا نه زن میتواند تا مهریه اش کامل پرداخت نشده از انجام اعمال زناشویی امتناع ورزد و انجام اعمال زناشویی و تمکین خاص را مشروط به دریافت مهریه کند، البته اعمال این حق غیر اخلاقی و دارای آثار منفی است و توصیه می گردد زوجه اقدام به اعمال حق حبس نکند چرا که در جایگاه شخصی قرار میگیرد که هدف از ازدواجش بحث مالی بوده و قطعاً در زندگی مشترک و رابطه عاطفی زوجین لطمه وارد میکند ولی در هر حال این حقی ست که شرع و قانون در اختیار زن قرار داده است.
البته زوجه باید این مسئله را در نظر بگیرد که اعمال حق حبس در مهریه عندالمطالبه می تواند مطرح شود آن هم در صورتی که مدت دار نباشد و دیگر اینکه اگر قبل از اعمال حق حبس عمل زناشویی رخ داده باشد حتی یک بار دیگر حق حبس از بین می رود.
نکته: اعسار شوهر و حتی صدور قرار اسقاط مهریه حق حبس را از بین نمیبرد.
مهریه زن بعد از فوت شوهر
مهریه یک دین و بدهی رسمی است که بر عهده مرد قرار می گیرد بر خلاف تصور عموم با فوت شوهر مهریه از بین نمیرود و زن میتواند مهریه را از اموال مرد ( ماترک) دریافت کند و دادگاه بر اساس اموال باقی مانده از مرد مهریه همسرش را پرداخت میکند.
اگر مهریه سکه یا اموال منقول باشد بر اساس قیمت روز مطالبه مهریه محاسبه خواهد شد ولی اگر مهریه وجه رایج (پول) باشد مقدار آن با توجه به ارزش پول در زمان فوت شوهر محاسبه می شود و همچنین اگر مهریه غیر منقول (ملک یا زمین) باشد عین آن به زن تعلق خواهد گرفت.
نکته :
اینکه وراث خانواده مرد هیچ تکلیفی در پرداخت مهریه متوفی از اموال خود ندارند و اگر متوفی (مرد) چند طلبکار داشته باشد در شرایط مساوی اولویت با مهریه زن می باشد و اول باید مهریه زن پرداخت شود و اگر مالی باقی ماند به سایر طلبکارها پرداخت خواهد شد.
مهریه در صیغه موقت
برای اینکه نکاح موقت شرعی قانونی باشد دو شرط اساسی لازم است:
اول اینکه در نکاح موقت باید مهریه تعیین شود برعکس نکاح دائم.
دوم اینکه مدت عقد و نکاح موقت باید معلوم باشد و عدم وجود هر یک از دو شرط ذکر شده باعث بطلان عقد نکاح موقت می باشد.
در عقد نکاح موقت کل مهریه به زن تعلق خواهد گرفت بدون اینکه عمل زناشویی صورت گرفته باشد یا نه البته اگر مرد تمام مدت عقد را به زن بذل کند در این صورت باید نصف مهریه را پرداخت کند.
مهریه در فسخ نکاح
مطالبه مهریه در طلاق با مطالبه مهریه در فسخ نکاح متفاوت است.
اگر عقد ازدواج قبل از نزدیکی کردن بین زوجین به فسخ منجر شود به زن مهریه تعلق نمی گیرد مگر اینکه مرد (عنن) باشد یعنی ناتوان از انجام رابطه جنسی که در این حالت نصف مهریه به زن تعلق میگیرد ولی اگر قبل از فسخ نزدیکی بین زوجین اتفاق بیوفتد و بعد عقد فسخ شود کل مهریه به زن تعلق میگیرد و تنها مشابهت طلاق و فسخ عدم بکارت زن می باشد که در هر حالت زن کل مهریه را دریافت میکند.
مطالبه مهریه از لحاظ زمانی
در مهریه عندالمطالبه به محض وقوع عقد زن مالک مهریه میشود و تا میزان ۱۱۰ عدد سکه در هر حال باید پرداخت شود و در صورت عدم پرداخت مجازات حبس برای مرد وجود دارد. ولی در مهریه عندالاستطاعه زمانی زن میتواند مهریه را دریافت کند که مرد توان و استطاعت مالی برای پرداخت داشته باشد و در صورت عدم پرداخت مجازات حبس برای مرد وجود دارد.
نحوه مطالبه مهریه
برای مطالبه مهریه دو روش وجود دارد:
– اول مطالبه از طریق اداره ثبت اسناد – دوم مطالبه از طریق دادگاه شما میتوانید با گرفتن وکیل مهریه ماهر و با تجربه در حل پرونده مهریه خود تسریع ایجاد کنید. توجه داشته باشید در درخواست طلاق از طرف زن، زوجه همچنان میتواند درخواست مهریه بکند و حق مهریه همچنان بر گردن مرد می باشد.
مطالبه مهریه از طریق اجراییه ثبت
طبق آخرین بخشنامه ریاست قوه قضاییه برای مطالبه مهریه، زن ملزم است ابتدا از طریق اجرای ثبت اقدام به مطالبه مهریه کند و عملاً دیگر امکان مطالبه مهریه به طور مستقیم از دادگاه وجود ندارد و زوجه ابتدا باید به همراه عقدنامه و شناسنامه و کارت ملی به دفترخانه ازدواج محل وقوع یعنی همان دفترخانه ای که عقد زوجین را ثبت نموده مراجعه کند و با پرداخت هزینه اجرائیه ثبت مهریه را مطالبه نماید. دفترخانه بعد از تکمیل مدارک ابتدائاً اظهار نامهای به زوج ارسال میکند که ظرف ۱۰ روز از دریافت اظهارنامه به همراه مدارک هویتی به اجرائیه اداره ثبت مربوط مراجعه کند و مالی را به عنوان مهریه جهت پرداخت معرفی نماید، البته این فرآیند با توجه به ایرادات جای بحث و انتقاد دارد.
مطالبه مهریه از طریق دادگاه
با توجه به شرایطی نمی توان مستقیماً برای مطالبه مهریه در دادگاه اقدام نمود و تنها زمانی دادگاه میتواند در مورد مهریه اقدام کند که از طریق اجراییه ثبت زوجه مالی از مرد را نتواند به عنوان مهریه دریافت کند و یا اینکه زوجین یا یکی از زوجین به صورت یک طرفه برای درخواست صدور حکم طلاق از طریق دادگاه اقدام نماید و دادگاه در صورت صدور حکم طلاق موظف و مکلف است در مورد تمام امور مالی زوجین از جمله مهریه تعیین تکلیف نماید و در مورد مهریه نیز حکم صادر کند.
اقدام از طریق دادگاه باعث می شود که زوجه درخواست تامین خواسته را بدهد که این امر عمداً در اجرائیه ثبت امکان پذیر نمی باشد.
البته تنها نکته مثبت در اقدام اجراییه ثبت اخذ ممنوع الخروجی زوج است و دیگر آنکه اگر مهریه سکه یا وجه رایج باشد دفتری که عقد را ثبت کرده صالح به اقدام و رسیدگی می باشد ولی اگر مهریه ملک باشد دفترخانه ای مجاز به طرح مطالبه مهریه است که ملک در حوزه آن واقع است و نکته دیگر آنکه ملک مزبور باید سند رسمی داشته باشد والا ملک قولنامه ای را نمی توان از طریق اداره ثبت مطالبه نمود.
اعسار از پرداخت مهریه
بعد از مطالبه مهریه از طریق دادگاه زوج میتواند چه در مرحله اجرای حکم و چه در حین رسیدگی با معرفی دو شاهد درخواست اعسار بدهد و در صورت قبول اعسار با توجه به وضعیت مالی مرد پرداخت مهریه به صورت اقساط خواهد شد.
– نکته اول : اینکه اگر زن پس از مرگ شوهرش مجدداً ازدواج کند بعد از ازدواج دوم نیز میتواند مهریه خود را از اموال همسر اول خود مطالبه کند.
– نکته دوم : در صورت عسر و حرج مالی، مرد میتواند به دفعات درخواست تقلیل اقساط مهریه را بدهد.
– نکته سوم : زوجه می تواند یارانه مرد را به عنوان مهریه توقیف نماید.
– نکته چهارم: در صورت تقسیط مهریه و اعمال حق حبس از طرف زن، تا پرداخت کامل مهریه حق حبس زن از بین نمی رود هر چند که سالیان درازی زمان ببرد.
– نکته پنجم: مهریه و نفقه بخشیده شده دیگر قابل مطالبه از طرف زوجه نمیباشد.
این را بدانیم که غالباً مهریه سنگین هیچ وقت ضامن تداوم زندگی مشترک نخواهد بود و بالعکس در برخی موارد باعث گسستن زندگی مشترک و رابطه عاطفی زوجین میشود. چرا که به تجربه ثابت گردیده اگر زوجین نسبت به یکدیگر تعهد اخلاقی و عاطفی نداشته باشند و از یکدیگر کراهت داشته باشند مرد حاضر است که در صورت توان کل مهریه را پرداخت نماید یا بابت مهریه حبس را تحمل کند ولی زندگی مشترک را ادامه ندهد و بالعکس زن حاضر میشود از کل مهریه خود بگذارد ولی رابطه زناشویی پایان پذیرد. در اصل رابطه عاطفی و اخلاق و رفتار شایسته و همچنین حسن معاشرت با یکدیگر و مهم تر از همه درک مشترک از یکدیگر باعث تداوم زندگی مشترک میشود.
هم وطنان و هم میهنان گرامی شما می توانید برای درخواست مطالبه مهریه در طلاق یکطرف و طلاق توافقی و احقاق حقوق خود توسط وکلای مجرب در کوتاه ترین زمان ممکن از طریق شماره های درج شده در بالای سایت در کوتاهترین زمان ممکن اقدام فرمایید.