نفقه جاریه به چه معناست ؟ تفاوت آن با نفقه معوقه چیست؟
نفقه جاریه زن به معنای نفقه همان ماهی است که زن و شوهر با هم زندگی می کنند و هنوز بین آنها طلاق ایجاد نشده است . به عبارتی این نوع نفقه که به آن نفقه جاری هم گفته می شود یعنی همان نفقه ای است که در حال حاضر به زن تعلق می گیرد.
به عبارتی با این مفهوم مطالبه نفقه زن به دو نوع است : ” نفقه جاریه و نفقه معوقه
نقطه مقابل نفقه جاریه که یکی از مهم ترین ویژگی های نفقه زوجه است ، نفقه معوقه زوجه است که در آن زن می تواند علاوه بر اینکه نفقه حال حاضر و جاری خود را مطالبه مینماید ، قادر است از بابت نفقه گذشته و معوقه خود نیز به دادگاه خانواده دادخواست بدهد که درادامه مبحث به شرح این موضوع خواهیم پرداخت.
نفقه معوقه چیست؟
همانگونه که از کلمه ” نفقه معوقه ” برداشت می شود ، منظور از نفقه معوقه ، ان نفقه ای است که پرداخت نشده است یعنی مربوط به گذشته زوجه است و پرداخت آن به تعویق افتاده است و در زمان تعیین شده به زوجه پرداخت نشده باشد. لذا در تعریف کلی می توان گفت که نفقه معوقه نفقه ای است که در گذشته به شخص یعنی زن یا فرزندان تعلق می گرفته است ؛ ولی با این حال پرداخت نشده باقی مانده است .
نکات مهم در رابطه با نفقه جاریه و معوقه زوجه
اگر زوجه شاغل باشد و از لحاظ مالی هم کاملا مستقل باشد بازهم پرداخت کردن نفقه از دیون مرد و تکلیف او نسبت به زوجه است، ضمن اینکه شرایط اقتصادی مرد در تعیین مبلغ پرداختی نفقه هم نقشی ندارد ، همچنین شرط تمکن مالی ملاک نیست و بر عکس این نیازهای متعارف و متناسب با شأن و منزلت زوجه است که مورد قبول و ملاک برای دادگاه است .
برای اینکه زوجه بتواند این حق را از دادگاه مطالبه کند دو راه وجود دارد :
- اولین راه ارائه کردن دادخواست حقوقی
- دومین راه اقدام کیفری می باشد یعنی زوجه میتواند به جرم ترک انفاق از شوهر خود طرح شکایت کند.
۳. اگر شوهر با وجود تمکن مالی زوجه در پرداخت نفقه و هزینههای همسر خود کوتاهی کند ،
علاوه بر اینکه ضمانت اجرای حقوقی مطرح می باشد ضمانت اجرای کیفری هم مطرح میشود یعنی دادگاه برای شوهر حبس به مدت سه ماه و یک روز تا پنج ماه تعیین خواهد کرد.
۴. توجه کنید راهی که برای مطالبه نفقه گذشته وجود دارد، اثبات این حق معوقه است که به استناد ماده ۱۹۸ قانون دادرسی مدنی که میگوید هرگاه دین یا حقی به عهده کسی اثبات شد اصل بر بقای آن است. در این صورت از طریق دادگاه مادر میتواند دادخواستی مبنی بر پرداخت نفقه بدهد تا بر حسب تعیین میزان نفقات از گذشته تا حال حکم صادر گردد.
” نکته آخر اینکه از آنجایی که پرداخت نفقه از وظایف ضروری مرد است لذا این مسئله بعد از مهریه از مسائل حساسی است که به وفور در مراجعین مطرح و و دیده میشود. بنابراین آشنایی با حقوق قانونی میتواند شما را از بسیاری از مشکلات و عواقب آن در امان نگه دارد از این رو گروه وکلای دادفر در تمامی امور مربوط به خانواده می تواند راهگشا و راهنمایی شما هم میهنان عزیز باشد.”
شرایط تعلق نفقه جاریه به زن؟
در واقع نفقه جاریه به نیت و هدف برطرف کردن نیازهای مالی، به زوجه پرداخت میشود در حالی که بایستی با شوهر زندگی کند و او را تمکین نیز کند، یعنی نفقه جاریه در صورتی به زن تعلق می گیرد که دو شرط “زندگی زوجین با هم” و” الزام به تمکین همسر” برقرار باشند.
نفقه جاریه زن بعد از فوت همسر
همانطور که میدانید نفقه مبلغی است که در قبال وظایف زناشویی و تمکین از شوهر به زن پرداخت میشود که در نهایت این مبلغ پس از فوت همسر قطع میشود.
اما در چه صورت است که با فوت شوهر نفقه به زوجه تعلق میگیرد؟
در پاسخ به این سوال باید بگوییم در یک صورت آن هم در صورت عده وفات است که نفقه به زن تعلق خواهد گرفت. زیرا عده به مدت زمانی گفته میشود که پس از فوت زوج، زوجه از ازدواج خودداری میکند. به همین دلیل تا اتمام مدت زمان عده در قبال صبری که زوجه در مدت عده کرده به او نفقه عده فوت تعلق خواهد گرفت. یعنی با فوت شوهر زن میتواند نفقه خود را از اقوام همسر فوت کرده اش مطالبه کند و از اموال به جا مانده از آن مرحوم مبلغ نفقه خود را بگیرد.
پرداخت نفقه جاریه از چه زمانی بر مرد واجب است؟
مرد مکلف است از زمان خوانده شدن خطبه عقد نکاح که پیوند ازدواج رسمیت پیدا میکند ، نفقه همسر خود را پرداخت کند. در واقع با خوانده شدن خطبه عقد و محرمیت بین زوجین است که زن مشمول نفقه جاریه خواهد شد. اما اگر چنانچه مرد بعد از عقد از وظایف همسری خود را اجرا نکند و در پرداخت نفقه خودداری کند، زن می تواند به طور قانونی از مرد شکایت کرده و مرد را به پرداخت نفقه جاریه اجبار کند.
تعلق گرفتن نفقه جاریه به زن شاغل به چه صورت است؟
زن شاغل و برخورداری او از حق نفقه یکی از بحث پر بحث ترین موضوعات قضایی است که بسیاری از موکلین ما چه به صورت آنلاین و تلفنی و چه به صورت حضوری در مشاوره ها در مورد آن سوال میپرسند. همانطور که در این مقاله و سایر مقالات در مورد حق نفقه و نفقه جاریه توضیح دادیم، گفتیم که نفقه حقی است که به ازای تمکین زن از همسرش به او تعلق میگیرد و این موضوع هیچ ارتباطی با میزان درآمد و داشته های زن و شاغل بودن زن ندارد. زیرا در صورتی که زن شاغل باشد و به صورت ماهیانه درآمد داشته باشد میتواند در صورت تمایل و رضایت خود این مبلغ را در زندگی مشترک شریک کند و یا نکند. در واقع زنی که خود شاغل است و ماهیانه کسب درامد میکند، در صورتی که از شوهرش تمکین کند مستحق دریافت نفقه میباشد و مردی که نفقه همسرش را پرداخت نکند مورد بازخواست قضایی قرار گرفته و ممکن است مطابق رای دادگاه مجازات گردد.
نفقه جاریه در ازدواج موقت
ازدواج موقت ازدواجی ست که زن و شوهر در طول مدت زمان مشخصی باهم زن و شوهر هستند و بعد از اتمام این مدت زمان پیوند و محرمیتی و رسمیتی بین آنها وجود نخواهد داشت مگر اینکه قرارداد ازدواج موقت را تمدید کرده باشند و یا عقد دائم صورت گرفته باشد. هرچند که زوجه در ازدواج موقت نیز موظف به تمکین از همسر است. در این نوع از ازدواج مبلغی مشخص فقط به عنوان مهریه از طرف مرد به زن پرداخت می شود که در هنگام خواندن خطبه عقد مبلغ آن مشخص میگردد. بنابراین تتها حقوق مادی که مطابق قرارداد ازدواج موقت به زن تعلق خواهد گرفت مهریه است .
” پس در پاسخ به این سوال باید بگوییم که نفقه تنها مربوط به ازدواج دائم بوده و به زن در ازدواج موقت هیچ گونه نفقه ای تعلق نمی گیرد.”
اما در صورتی که فرزندی از این ازدواج حاصل شود، مطابق قانون نفقه اش بر عهده پدر میباشد.
میزان نفقه جاریه وابسته به چه عواملی است؟
نفقه در واقع مبلغی است که در جهت رفع نیازهای مختلف زن به او پرداخت می شود که میزان آن کاملا مشخص و تعیین شده نیست . برای مثال در صورتی که زن عادت به خدمه در منزل نیز داشته باشد، همسرش موظف است هزینه آن را نیز جهت رفاه همسرش پرداخت کند و یا هنگامی که زن و شوهر با هم زندگی می کنند، مرد وظیفه دارد که تمام نیازهای مادی زن را برطرف کند. در واقع مرد مکلف به پرداخت مبلغی مشخص به عنوان نفقه نیست. بلکه کلیه هزینه های زن شامل آن نفقه ای می شوند که مرد در زندگی مشترک و به ازای تمکین زن برای او بایستی صرف کند و اگر به دلیل عدم پرداخت نفقه جاریه، کار به دادگاه کشیده شود، تعیین مبلغ نفقه به عهده قانون گذار است. در این صورت نیز تعیین میزان نفقه ای که مرد مکلف به پرداخت است، توسط قانونگذار به عواملی بستگی دارد که در ادامه مباحث به آن ها اشاره خواهیم کرد:
• نحوه زندگی زن قبل از ازدواج
اگر زن قبل از ازدواج از نظر امکانات رفاهی بی نیاز بوده است، مسلما نفقه بیشتری هم به او تعلق می گیرد. در این صورت زن می تواند با امکانات رفاهی که قبل از ازدواج نیز از آن بهره مند بوده، به زندگی مشترک ادامه دهد و مرد وظیفه دارد به جهت تامین رفاه و آسایش خانواده اش تمام سعی و تلاش خود را به کار گیرد تا حداقل رفاهی که برای زن، قبل از ازدواج فراهم بود را در زندگی مشترک برای زن تامین کند.
• میزان تحصیلات زن
یکی از عوامل تاثیر گذار در تعیین میزان نفقه توسط دادگاه، میزان تحصیلات زن است. زن اگر که قبل از ازدواج از شرایط و موقعیت و امکان رفاهی خوبی برخوردار بوده مرد هم موظف است همان شرایط را نیز فراهم کند.
• جایگاه اجتماعی
عامل دیگری که بسیار مهم و تاثیر گذار در تعیین میزان نفقه زوجه است جایگاه اجتماعی زن است. که شوهر موظف است مسکنی در شان و جایگاه اجتماعی همسرش برای او فراهم کند.
در غیر این صورت اگر مرد محل سکونتی در خور شآن و منزلت زن فراهم نکند، یا مسکنی که مهیا کرده به هر دلیلی به جایگاه اجتماعی زن آسیب وارد کند، زن حق دارد منزل را ترک کند و تا زمانی که همسرش مسکن مناسبی برای زندگی فراهم کند، از حق نفقه نیر بهره مند خواهد شد.
نفقه معوقه فرزند
• در رابطه با مطالبه نفقه معوقه و گذشته فرزند که مربوط به زمان گذشته است و بایستی به فرزندان تعلق می گرفته اما پرداخت آن تعویق افتاده و پرداخت نگردیده است. بنابراین در صورتی که پدری نفقه ی گذشته فرزندان خود را نداده باشد می توان از نفقه ی معوقه ی فرزندان سخن گفت.
• برای مطالبه کردن نفقه ی معوقه می توان به ثابت شدن حق نفقه برعهده ی پدر در گذشته استناد کرد. توضیح آنکه مطابق ماده 198 آیین دادرسی مدنی در صورتی که حق یا دینی برعهده کسی ثابت شد، اصل بر بقای آن است مگر اینکه خلاف آن ثابت شود.
• بعد از اثبات دین به پرداخت نفقه با وجود استطاعت مالی پدر، دادخواست مبنی بر پرداخت نفقه ی معوقه فرزندان مطرح و مورد رسیدگی قرارگرفته و با تعیین میزان نفقات از گذشته تا حال حکم صادر خواهد شد.
آیا امکان مطالبه نفقه معوقه فرزند وجود دارد؟
در پاسخ به سوالی که در خصوص امکان مطالبه نفقه معوقه و گذشته فرزند گویا از سوی مراجعین مطرح میشود باید گفت قبل از طرح قانون حمایت خانواده یعنی در گذشته فقط می شد نفقه آینده را برای فرزند مطالبه نمود و عدم پرداخت نفقه فرزند به هیچ وجه جرم نبود، اما پس از سال ۱۳۹۱ و با تصویب قانون حمایت خانواده جدید ، نفقه گذشته هم قابل مطالبه و دارای ضمانت اجرا گردید.
پس برای مطالبه ی نفقه ی معوقه از پدر فرزند اولین راهکار و بهترین اقدام این است که برای شکایت کیفری ترک انفاق شود چه توسط شخص و یا وکیل.
مدارک مورد استناد برای مطالبه نفقه معوقه فرزند
از جمله مدارک لازم جهت مطالبه نفقه معوقه فرزند عبارت است از هرگونه استشهاد یا تعهداتی که عقیم مانده و یا احکامی که قبلاً صادر شده و از قوه به فعل تبدیل نشده و اقرار و اعتراف پدر در این زمینه دلیل بر اثبات ادعاست. به طور کلی
• شهادت شهود
• حکم صادر شده در سال های قبل که اجرا نشده
• استشهاد محلی
• اقرار و اعتراف پدر
مراجع صالح جرم ترک انفاق
• امر تعقیب و انجام تحقیقات مقدماتی جرم ترک انفاق، مرجع صالح دادسرای عمومی محل وقوع جرم یا همان محل زندگی فرزند با پدر می باشد.
• رسیدگی به امر مطالبه نفقه اگر تصمیم به مطالبه نفقه باشد، مرجع رسیدگی دادگاه خانواده محل اقامت پدر میباشد.
مطالبه نفقه معوقه فرزند توسط مادر
در ماده ۶ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱، مقرر شده است. مادر این امکان را دارد که نفقه فرزند خود را مطالبه کند و به نیابت از فرزند دادخواست مطالبه نفقه فرزند تنظیم نماید. به موجب این ماده قانونی : ” مادر یا هر شخصی که حضانت طفل یا نگهداری شخص محجور را به بر حسب ضرورت عهده دار است ، حق اقامه دعوی برای مطالبه نفقه طفل یا محجور را نیز دارد . در این صورت ، دادگاه بایستی در ابتدا ادعای ضرورت را بررسی نماید ”
درنهایت، مادری که حضانت یا نگهداری از فرزند خود را بر عهده دارد، می تواند ضمن ارائه دادخواست مطالبه نفقه فرزند به دادگاه صالح ، نفقه فرزند خود را از پدر فرزند مطالبه کند. علاوه بر امکان مطالبه نفقه فرزند از پدر ، در صورتی که وی استطاعت مالی برای پرداخت نفقه فرزند خود چه دختر و یا چه پسر را نداشته باشد یا فوت کرده باشد ، مادر می تواند اقدام به مطالبه نفقه فرزند از جد پدری ( پدر بزرگ پدری) نیز کند و در صورتی که شرایط قانونی آن وجود داشته باشد ، دادگاه، حکم به پرداخت نفقه به نوه را خواهد داد .
نمونه دادخواست مطالبه نفقه فرزند از طرف مادر
باسلام
احتراما به استحضار می رساند:
اینجانب، به استناد تصویر مصدق عقدنامه شماره ……….. مورخ ……………. با خوانده دعوا ………….. عقد ازدواج دائمی در دفترخانه شماره ………. شهرستان …………….. منعقد نموده ایم که حاصل این ازدواج ، تعداد ……..… فرزند دختر / پسر به نام / نام های ………….… می باشد . متاسفانه، خوانده، علی رغم استطاعت مالی از تاریخ ………….. از پرداخت نفقه به فرزندان شرعی و قانونی خود امتناع نموده اند. از آن جهت که به موجب ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی، پرداخت نفقه فرزند دختر و پسر بر عهده پدر می باشد ، رسیدگی و صدور حکم به پرداخت نفقه ایام حضانت و نگهداری فرزند / فرزندان خوانده به نام / نام های …………. از تاریخ …………. لغایت …………. به مدت …………. مستندا به مواد ۱۱۹۹ و ۱۲۰۶ قانون مدنی، به انضمام جمیع خسارات قانونی و هزینه دادرسی ،مورد استدعاست.
لازم به ذکر است که در قسمت موضوع خواسته و یا بهای آن، در دادخواست مطالبه نفقه فرزند از طرف مادر ، عبارت ” مطالبه نفقه و هزینه نگهداری فرزند به میزان ………….. ریال به انضمام کلیه خسارات قانونی ” درج شده و در قسمت دلایل و منضمات دادخواست مطالبه نفقه از سوی مادر ، می توان به کپی برابر با اصل شده سند ازدواج ( یا سند طلاق در صورت جدایی والدین ) ، کپی برابر با اصل شده از شناسنامه فرزند ، شهادت شهود و جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری استناد نمود.
در خصوص تقدیم دادخواست و مراحل شکایت لازم است به این نکته اشاره شود که دادخواست مطالبه نفقه فرزند از طرف مادر، باید در دفاتر خدمات قضایی، ثبت و تنظیم شود. سپس، دفاتر خدمات قضایی با بررسی میزان خواسته، آن را به مرجع صالح قضایی ارجاع می دهند. مرجع صالح برای رسیدگی به خواسته کمتر از ۲۰ میلیون تومان، شورای حل اختلاف و خواسته بیشتر از ۲۰ میلیون تومان، دادگاه خانواده می باشد.