تعریف حضانت
حضانت از نظر لغوی و اصطلاحی به معنای نگهداری و تربیت طفل است. تربیت شامل امور مادی و معنوی میشود. در واقع یکی از از ثمرات ازدواج فرزند مشترک می باشد و به تبع آن مسئولیت مشترک نیز برای والدین به وجود خواهد آمد و مسئولیتی که هم جنبه ی اخلاقی و ذاتی دارد و هم جنبه قانونی و شرعی .
تربیت و نگهداری طفل در همه مواقع مورد توجه قانون گذار بوده و عملاً کودک برای رشد کامل و تعامل شخصیتی و جسمی نیازمند حمایت خانواده در محیط امن و آرام و پر مهر می باشد که این امر با حضور مشترک و همزمان والدین کنار فرزند میسر میباشد.
متاسفانه حضانت فرزند در مواردی که والدین به اختلاف می خورند ابزاری برای انتقامگیری یا در فشار گذاشتن طرف مقابل جهت امتیاز گرفتن می باشد که این موضوع برخلاف طبیعت و سرشت طبیعی والدین است و متضرر اصلی همان فرزندی است که به عنوان ابزار قرار گرفته. جدایی و فراق والدین غالباً باعث محرومیت فرزند از آغوش گرم خانواده بوده و فرزند به ناچار به صورت انفرادی از حضور والدین بهره برده و به زندگی ادامه میدهد.
اولین و اصلی ترین قربانی اختلافات خانوادگی همان فرزند مشترک می باشد که میتوانست عامل استحکام برای ادامه زندگی مشترک والدین باشد.
در مورد حضانت و نگهداری کودک مسائل متنوعی وجود دارد که در صورت تمایل به راهنمایی و مشاوره در مورد کلیه دعاوی خانوادگی می توانید از طریق راه های ارتباطی ارائه شده با ما در تماس باشید.
مطالب مرتبط: همه چیز درباره حضانت فرزندان و قانون حضانت فرزند
تفاوت حضانت فرزند با ولایت
ولایت یا ولی طفل همان پدر و جد پدری می باشد ولی مادر و والدین مادر و خواهر و برادر ولی طفل محسوب نمی شوند.
ولایت شامل امور مالی کودک از قبیل حفظ و نگهداری اموال طفل میباشد. ولایت صرفاً مختص پدر و پدربزرگ پدری می باشد همچنین ولایت قهری است یعنی قابل انتقال به غیر نیست ولی حضانت ممکن است بین پدر یا مادر طفل بر حسب صلاحدید دادگاه به یکی از آنها انتقال داده شود.
موارد حضانت فرزند
حضانت به طور کلی شامل دو عنوان تربیت و نگهداری میشود منظور از نگهداری همان مراقبت فیزیکی و جسمی است برای مثال نظافت کردن او، بردن نزد پزشک و… میباشد اما تربیت شامل مواردی همچون آموزش آداب و رسوم،حسن معاشرت، تحصیل و یادگیری، شغل و حرفه میباشد و به عبارت کلی پرداختن به جنبه روحی و معنوی و جسمی و فکری کودک را تربیت طفل می نامند.
شرایط حضانت فرزند
از آنجایی که کودکان بی دفاع ترین افراد جامعه هستند و نیازمند به مراقبت از جانب افرادی همچون پدر مادر خود میباشند قانون برای آن ها مواردی را در قالب شرایط حضانت فرزند در نظر گرفته است. این مسئله در ماده ۴۰ تا ۴۷ قانون حمایت از خانواده و ۱۱۶۸_۱۱۷۹ قانون مدنی بیان شده است که در مباحث بعدی به طور گسترده به این امر خواهیم پرداخت.
سن حضانت
با استناد به قانون مدنی بلوغ در فرزندان یکی از عوامل محدودیت سنی حضانت است بر طبق قانون برای دختران ۹ سالگی و برای پسران ۱۵ سالگی به عنوان سن حضانت در نظر گرفته شده که در این مدت هیچ یک از والدین حق ندارند و نمی توانند مسئولیت های خود را در قبال فرزند یا فرزندان ایشان ترک نمایند. بهعبارتی مادر در نگهداری طفل اعم از دختر یا پسر تا سن هفت سالگی بر پدر اولویت دارد چرا که در این سن کودک بیشتر وابسته به مادر است ولی بعد از هفت سالگی به دلیل ارتباط گرفتن اجتماعی فرزند با دنیای بیرون از خانواده پدر بهتر می تواند در تربیت و نگهداری کودک موثر باشد ولی در صورت حدوث اختلاف در حضانت طفل بعد از ۷ سالگی ممکن است به تشخیص دادگاه حضانت فرزند به مادر داده شود و یا بالعکس در سن قبل از هفت سالگی حضانت با پدر باشد. لازم به ذکر است در صورتی که حضانت با یکی از والدین است طرف دیگر حق ندارد طرف مقابل را از ملاقات فرزند خود منع کند.
حقوق والدین در مورد حضانت فرزند
بر اساس قانون هیچ یک از والدین حق ندارند در مدتی که حضانت طفل با اوست از نگهداری فرزند امتناع ورزند و حتی نمیتوانند مطالبه اجرت و دستمزد از طرف دیگر مطرح نمایند، ولی قابل ذکر است که نفقه فرزند در هر حال با پدر می باشد.
حضانت بچه قابل انتقال به هیچ کس نیست اما در مواردی می توان برای نگهداری از کودک مربی اجیر کرد که این عمل به عنوان انتقال حضانت نیست بلکه اختیار نگهداری به صورت موقت میباشد.
در واقع کسی که حضانت فرزند را بر عهده دارد ملزم به تربیت و نگهداری از او می باشد و اگر در این امر کوتاهی و تقصیر داشته باشد، خسارتی که از لحاظ جسمی و روحی به کودک وارد میشود قابل تعقیب کیفری و حقوقی ست و حتی در مدت حضانت اگر کودک به شخصی خسارت وارد کند، مسئولیت با کسی است که حضانت فرزند را برعهده دارد. پس حضانت یک تکلیف قانونی ست و مملو از مسئولیت حقوقی، کیفری و اخلاقی می باشد.
حضانت فرزند در زمان طلاق والدین
بعد از طلاق حضانت والدین از بین نمیرود بلکه به تبع آن مادر تا ۷ سالگی عهده دار حضانت فرزند میشود و این حق نمیتواند مانع ملاقات پدر با فرزند شود و همین طور بالعکس و حتی زمانی که حضانت با یکی از والدین است، او نمیتواند فرزند را بدون اجازه دادگاه و رعایت مصلحت کودک از کشور خارج کند چراکه اجازه خروج از کشور با دادگاه می باشد و داشتن حق ملاقات باعث نمی شود طرفی که با حضانت فرزند اجازه خروج از کشور را دارد مانع خروج شود و اگر شخص تمایل به دیدار دارد باید با هزینه شخصی خود به ملاقات فرزند برود.
حضانت فرزندان در صورت فوت والدین
زمانی که یکی از والدین فوت کند، طبیعتا حضانت با کسی است که در قید حیات میباشد اما اگر هر دو نفر فوت کند حضانت با جد پدری است و اگر جد پدری فوت کند و وصی معین نکرده باشد حضانت با قیم یا امینی است که از طرف دادگاه معرفی میشود و اگر جد پدری کسی را وصی معین کرده باشد وی میتواند بابت حضانت، اجرت خود را از اموال کودک مطالبه کند. لازم به ذکر است که اگر پدر طفل برای طفل وصی معین کند ولی جد پدری زنده باشد وصی نمی تواند حضانت کودک را بر عهده بگیرد چون جد پدری بر وصی ارجح تر می باشد.
شرایط حضانت فرزند توسط مادر
همانطور که گفته شد بر اساس ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی چون عموماً تا سن ۷ سالگی فرزند در اختیار مادر می باشد و از آنجایی که مادران همیشه عاطفی هستند و نگرانی و دلبستگی های خاصی نسبت به فرزندان خود دارند این امر باعث شده که زن با وجود ناملایمات زندگی خود حدالامکان تن به جدایی و طلاق ندهند و به خاطر فرزندانش به زندگی مشترک خود ادامه دهند اما در موانعی که این صبر و تحمل پایان گیرد و رابطه زناشویی و زندگی مشترک بنا به دلایل متفاوتی از هم پاشیده شود گرفتاری مادران در گرفتن حضانت فرزند در صورت جدایی بیشتر میشود چراکه ممکن است در صورت جدا نمودن فرزند از مادر خود موجب به وجود آمدن غیر حرج برای هردو شود به همین دلیل دادگاهها نبایند فرزند را از مادر جدا کنند. اما این مسئولیت سنگین و سپردن فرزند به مادر هم نباید موجب بی مسئولیتی پدر و عدم پرداخت نفقه به فرزند و به زحمت افتادن مادر برای بزرگ کردن و امورات او شود.
حضانت و نفقه فرزندان
در زمان جدایی و واگذاری حضانت به هر یک از والدین در هر صورت بر اساس ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی که حضانت و نگهداری از فرزندان بر عهده والدین می باشد و از آنجایی که پدر سرپرست خانواده محسوب میشود هزینههای نگهداری از فرزندان نیز بر عهده وی گذاشته شده است.
به همین دلیل با توجه به ماده ۱۱۹۸ قانون مدنی در صورت حیات پدر نفقه فرزند بر عهده پدر می باشد و پس از او (جد پدری).
بنابراین اگر چه حضانت فرزند به مادر سپرده میشود ولی نفقه او طبق رأی دادگاه بوده او با پدرش است و اگر پدر از دادن نفقه فرزند خودداری کند به موجب ماده ۶۴۲ قانون مجازات اسلامی به حبس از سه ماه یک روز تا پنج ماه محکوم میشود.
اما در صورت عاجز بودن و حتی در مواقعی که پدر در قید حیات نباشد این حق قانونی پرداخت نفقه از بین نرفته و طبق ماده ۱۹۹۹ قانون مدنی پرداخت و تأمین نفقه اولاد بر عهده پدر و پس از او پدربزرگ (جد پدری) خواهد بود. اگر پدری هم در قید حیات نباشد با مادر خواهد بود و همین طور در صورتی که مادر نباشد یا نتواند از عهده آن برآید بر عهده اجداد پدری و مادری زن خواهد بود.
قانون جدید حضانت فرزند دختر و پسر
طبق قانون جدید حمایت از خانواده در سال ۱۳۹۲، کانون خانواده در مرکز توجه هر چه بیشتر قرار گرفت.
بر طبق این قانون جدید و تغییراتی که در قانون حضانت فرزند ایجاد شد محدوده سنی برای فرزندان دختر و پسر برای بودن در کنار مادر تا ۷ سال رسید.
مطابق با ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی برای حضانت و نگهداری از فرزندانی که والدین آنها از یکدیگر جدا زندگی میکنند در صورت دختر و پسر بودن فرزندان تا سن ۷ سالگی هیچ تفاوتی نمی باشد اما بعد از این سن دختر تا ۹ سالگی با پدر بوده و پسر تا ۱۵ سالگی. لازم به ذکر است که پس از این سن دختر و پسر هر کدام مختارند که خودشان انتخاب کنند با کدام یک از والدین خود به زندگیشان ادامه دهند.
شرایط حضانت فرزند بعد از طلاق توافقی
با استناد به ماده ۲۹ قانون حمایت از خانواده دادگاه موظف است در هر نوع طلاقی در مورد حضانت فرزندان تصمیم گیری نماید. اگر زوجین هر کدام از آنها به دنبال طلاق توافقی باشند و سن فرزند دختر کمتر از ۹ و پسر کمتر از ۱۵ سال باشد باید در مورد سایرامور از جمله اینکه حق حضانت با کدام یک از والدین باشد و یا میزان و نحوه ملاقات با فرزندان، میزان و نحوه پرداخت نفقه با یکدیگر به توافق برسند. لازم به ذکر است که درصورتیکه طلاق توافقی باشد و زن و مرد باهم به توافق برسند فرزندان میتوانند پس از ازدواج مادر نیز همچنان در تحت حضانت وی قرار داشته باشد.
اما باید توجه داشت که دادگاه موظف است در تعیین حضانت فرزندان بعد از طلاق مصلحت آنها را نیز در نظر داشته باشد.
حضانت فرزند در صورت ازدواج مادر
در قانون طلاق و حضانت درگذشته زمانیکه مادر ازدواج مجدد میکرد حضانت طفل از او گرفته و به پدر داده میشد، اما در قانون جدید حمایت از خانواده این رویه تغییر کرد. بر طبق این قانون اگر فرزند به مادرش نیاز اساسی و مبهم داشته باشد و مادر دارای شایستگی های اخلاقی و روانی و جسمی باشد حضانت فرزند در صورت ازدواج مجدد با مادر خواهد بود و به هیچ وجه نمیتوان این حق قانونی را از مادر سلب کرد مگر این شرایط نگهداری از فرزند بر خلاف قوانین حضانت باشد. به طور مثال شوهر دوم زن با کودک بدرفتاری کند و یا اینکه بیم خطر جسمی و روانی برای کودک داشته باشد در چنین شرایطی حضانت از مادر گرفته و به پدر برگردانده می شود و حضانت با پدرخواهد بود.
سلب حضانت فرزند از پدر و شرایط آن
زمانی که حضانت فرزند با پدرش است، در این مدت ممکن است در مواردی و به دلایلی پدر شرایط لازم برای حضانت فرزندان نداشته باشد بنابراین با دادخواست سلب حضانت از پدر میتوان حضانت را از وی سلب کرد.
مواردی از جمله ازدواج مجدد پدر، عدم تعادل روانی و جسمی، آزار و اذیت فرزند، سوء استفاده از فرزند، بیم خطر جسمی برای فرزند از ناحیه همسر جدید مرد، اجبار فرزند به کارهای خلاف شئونات جامعه و به زیان کودک و مواردی از این قبیل. در این صورت حضانت از پدر سلب و به مادر برگردانده میشود.
موانع حضانت
طبق قانون اگر یکی از والدین که حضانت بر عهده اوست اثبات شود از فرزند نگهداری و مراقبت نمی کند یا دارای انحطاط اخلاقی است از وی سلب حضانت خواهد شد از جمله موارد انحطاط اخلاقی:
۱- عتیاد به الکل و مواد مخدر
۲-بیماری روانی به دستور پزشکی قانونی
۳- اجبار کودک به فحشا و تکدیگری ۴- ضرب و جرح خارج از حد متعارف ۵- فساد اخلاقی و فحشای هر یک از والدین می باشد.
پس اگر پدری که حضانت با اوست مبتلا به جنون شد، حضانت از وی گرفته میشود و بالعکس مادری که حضانت با اوست پس از طلاق مجدداً با شخص دیگری ازدواج کند حضانت از وی سلب میشود و همینطور در صورت اتفاق افتادن هر یک از موارد ذکر شده و ثابت شدن این امور در دادگاه در اینجا هم از والدینی که این موارد را مرتکب شود سلب حضانت میشود.
حضانت دائم فرزند
اینکه حضانت حق است یا تکلیف مورد اختلاف می باشد گروهی باورشان بر این است حضانت حق فردی و قابل اسقاط می باشد. برخی دیگر حضانت را از سوی مادر قابل اسقاط میدانند و گروهی دیگر هم برای اینکه حضانت هم حق است و هم تکلیف اتفاق نظر دارند.
اما در قانون مدنی ایران نظر سوم پذیرفته شده یعنی حضانت فرزند هم حق است و هم تکلیف شرعی و قانونی .
به همین دلیل بر اساس ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی نگهداری از اولاد هم حق و هم تکلیف ابوین می باشد. یعنی حضانت دائم فرزندان با پدر مادر آنها می باشد و در صورت جدایی و نبودن هر یک یا هر دوی آنها این امر وارد مباحث و حاشیههای دیگری میشود که در موضوعات دیگری که بیان کردیم به طور مفصل به این امر پرداخته شد.
بخشیدن مهریه در قبال اخذ حضانت دائم فرزند
در مدت زمانی که حضانت فرزند با پدر است اگر زوجه در قبال گرفتن حضانت فرزند مهریه را به زوج بذل کند در این صورت چون در حضانت حق و تکلیف چنان به هم مرتبط میباشد، بنابراین از نظر قانون مدنی این حق قابل اسقاط نیست و بذلی که از سوی زوجه صورت گرفته شود یک شرط باطل و خلاف شرع و قانون است.
ضمنأ شما هم وطنان گرامی اگر در مورد حضانت فرزندان سوالی دارید ویا اگر برای پیگیری موضوعات حقوقی خود نیاز به مشاوره توسط وکلای مجرب حقوقی دارید میتوانید با شماره های درج شده در سایت تماس حاصل فرمایید و وقت مشاوره خود را رزرو نمایید.
سلام اگه حضانت فرزندان با پدر باشد ومادر بچه اهارو بیاره خانه پدریش و پدر شکایت کند مشکلی برای خانواده مادر پیش میاد؟