گواهی انحصار وراثت چیست و چه کاربردی دارد ؟
زمانی که شخصی فوت میکند و مال و اموالی (ترکه) از خود به جای میگذارد برای اینکه ورثه بتوانند برای انتقال این مال و اموال و تقسیم ترکه اقدام نمایند نیاز به دریافت گواهی انحصار وراثت است . همینطور زمانی که به ادارات دولتی و غیر دولتی در رابطه با این امور مراجع گردد این گواهی مورد نیاز است. مطابق با بند ۳ ماده ۱۱ قانون جدید شوراهای حل اختلاف صدور گواهی انحصار وراثت در صلاحیت شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت دائمی زن یا مرد متوفی است و ورثه بایستی برای دریافت آن شخصاً یا توسط وکیل دادگستری همراه با مدارک لازم ابتدا به دفتر الکترونیک قضایی برای ثبت درخواست مراجعه کنید .
ذکر این نکته الزامی است که در صورت عدم همکاری وراث در انحصار وراثت و یا اینکه حتی اگر یکی از وراث رضایت و حضور نداشته و یا اینکه یکی از وارثان در خارج از کشور باشند هیچ یک از اینها نمیتوانند مانعی برای صدور دادخواست انحصار وراثت باشند.
چه مواردی مانع ارث بردن میشوند ؟
از جمله مواردی که مانع ارث بردن میشوند “قتل” میباشد که به موجب قانون اگر کسی مورث خود را به صورت عمد بکشد از او ارث نمیبرد. دومین مورد “لعان” است که یکی از اسباب جدایی زن و شوهر میباشد که به موجب آن از یکدیگر ارث نخواهند برد. سومین مورد “کفر” است یعنی شخص کافر از مسلمان ارث نخواهد برد و آخرین مورد “زنا” و “برده بودن” است که مانعی برای دریافت ارث هستند.
مدارک لازم برای انحصار وراثت
- اصل و کپی برابر اصل گواهی فوت: یعنی ارائه گواهی فوت متوفی از سوی اداره ثبت احوال که در سیستم ثبت احوال فوت شخص متوفی ثبت میشود و با باطل شدن شناسنامه گواهی فوت او به وراث تقدیم میشود همچنین برای درخواست باید این گواهی و کپی برابر اصل آن را همراه خود داشته باشند. علاوه بر این باید مهریه به دادخواست اضافه شود. زیرا مهریه یکی از دیون ممتاز است و باید قبل از تقسیم ترکه از اموال برداشته شود و به همسر متوفی پرداخت گردد.
- اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی همه افرادی که ورثه متوفی هستند.
- کپی عقدنامه همسر دائمی متوفی: این مورد هم باید به دادخواست اضافه شود. زیرا مهریه یکی از دیون ممتاز است و باید قبل از تقسیم ترکه از اموال برداشته شود و به همسر متوفی پرداخت گردد.
- استشهادیه محضری: فرم استشهادیه مبنی بر منحصر بودن وراث به اشخاص نامبرده شده که لازم است که در فرم دادگاه نام همه وراث نوشته شود و دو نفر که بر ورثه و فرد متوفی شناخت دارند این فرم را امضا کنند. این امضا باید در دفتر اسناد رسمی انجام شود و باید به شکل رسمی باشد و نه عادی. در حقیقت این افراد امضا کننده شاهد شما هستند و باید در دفاتر اسناد رسمی امضای آنها ثبت شود.
- رسید گواهی مالیاتی یا مالیات بر ارث : یعنی وارث یا وارثان می بایست پس از فوت متوفی لیست کلیه اموال و دارایی های منقول و غیرمنقول او را به اداره دارایی حوزه محل سکونت متوفی معرفی و ارائه کنند و رسید آن را دریافت کرده، همراه مدارک دیگر به دادگاه تقدیم نمایند. ضمناً رسیدگی به دعاوی درباره احوال شخصیه ایرانیان غیر شیعه، زرتشتی، کلیمی یا مسیحی در هر مورد بر اساس قواعد همان کیش و آیین انجام می شود بنابراین در صورتی که متوفی از اقلیت های مذهبی باشد نظر مرجع مذهبی مربوطه درباره تقسیم ماترک باید همراه درخواست ارائه شود.
- وصیت نامه (در صورتی که وجود داشته باشد)
- دادخواست: در نهایت پس از آماده نمودن مدارک فوق الذکر، می بایست دادخواستی مشابه الگوی ارائه شده تنظیم گردد و همراه با مدارک یاد شده به شورای حل اختلاف ارائه گردد.
هزینه انحصار وراثت چقدر است ؟
هزینه وکیل انحصار وراثت با توجه به پیچیدگی پرونده تعیین میگردد زیرا یکی از هزینههای جانبی ، هزینه چاپ آگهی در روزنامه، و در صورت نیاز هزینه های مربوط به وکیل ارث زیرا در بعضی مواقع موانعی پیش میآید که ممکن است نیاز به یک وکیل احساس شود و از آنجایی که درخواست گواهی انحصار ورثه یک دعوای غیرمالی است و به همین دلیل هزینه دادرسی آن برهمین اساس تعیین میشود. این هزینه ممکن است بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزارتومان و یا بیشتر باشد.
انحصار وراثت چقدر زمان میبرد ؟
مدت زمانی که برای دریافت انحصار وراثت طول میکشد بستگی به این دارد که وراث درخواست انحصار وراثت محدود یا نامحدود داشته باشند زمانی که ماترک به جا مانده از متوفی ۳۰ میلیون ریال کمتر باشد شورای حل اختلاف بدون انتشار هر گونه آگهی و دعوت از ورثه در یک جلسه فوق العاده ای همراه با مدارک و استاد ارائه شده اقدام به صدور گواهی انحصار وراثت مینماید. اما مبالغ بالای ۳۰ میلیون ریال در آخرین محل سکونت متوفی و با انتشار یک نوبت آگهی در روزنامه کثیر الانتشار و گذشتن یک ماه از آگهی، گواهی انحصار وراثت صادر میگردد.
آیا انحصار وراثت اجباری است ؟
گواهی انحصار وراثت در واقع جهت انجام امور مالی متوفی است و در صورت عدم نیاز به آن اجباری نیست اما برای کوچکترین مسئله در خصوص اموال متوفی به آن نیاز است. در واقع با فوت هر شخصی چنان چه وی دارای اموال منقول و غیر منقول باشد جهت تقسیم ارث متوفی بر اساس قانون و مقررات مربوط به آن گواهی انحصار وراثت نیاز است تا بتوان به وسیله آن سهم الارث هریک از وراث را تعیین و پرداخت کرد.
زیرا حتی در صورت توافق وراث با یکدیگر بدون گواهی انحصار وراثت امکان تقسیم ، انتقال و فروش اموال و ماترک متوفی برای وراث وجود نخواهد داشت لذا وراث بایستی حتماً توسط شورای حل اختلاف و یا دادگاه نسبت به دریافت گواهی انحصار وراثت اقدام کنند.
چگونگی صدور گواهی انحصار وراثت
اگرچه همواره افراد جامعه در گفته های خود به اینکه پای آنها به مراجع قضایی گشوده نشده است، مباحات می کنند، اما یکی از موضوعاتی که به صورت اجتناب ناپذیر در طول زندگی نوع افراد اتفاق می افتد، ضرورت اخذ گواهی انحصار وراثت (تصدیق انحصار) است. بدیهی است در صورتیکه در خصوص تقسیم اموال بجای مانده نیاز به هرگونه تصرفی باشد، هم چنین اگر وراث بخواهند به قائم مقامی مورّث خود به مراجع اداری و ثبتی مراجعه نمایند، حتماً نیاز به گواهی حصر وراثت دارند، که حسب مقررات جاری شوراهای حل اختلاف بر اساس برخی قواعد، اقدامات قانونی لازم را انجام خواهند داد.
مرجع صدور گواهی انحصار وراثت
برای گرفتن گواهی انحصار وراثت باید به شورای حل اختلاف مراجعه کرده ان هم آخرین محلی که سکونت متوفی در آن بوده است. همچنین بر اساس قانون دعاوی راجع به ترکه متوفی، تحریر ترکا، مهر و موم ترکه هم در آخرین محل سکونت و اقامتگاه متوفی در آن حوزه بوده است. بنابراین برای مثال اگر شخصی در طول مدت زندگی خود در شهرهای بسیاری زندگی کرده باشد در هنگام فوت آخرین محلی که در آن زندگی میکرده است و فوت در آن صورت گرفته است محل صدور گواهی انحصار وراثت میباشد.
اعتراض به درخواست حصر وراثت
سوالی که بسیار تکرار میشود این است که آیا امکان اعتراض به گواهی وراثت وجود دارد؟ بله در واقع این امکان وجود دارد که شخص به مفاد گواهی اعتراض داشته و اعتراض خود را بیان کند، در واقع زمانی که در مهلت یک ماهه ای که از انتشار آگهی گذشت و در این مدت اشخاص به صدور گواهی انحصار وراثت اعتراض داشته باشند به طور مثال شخص بگوید که ورثه صرفاً اشخاص ذکر شده نبوده اند و یا نام چندین نفر از ورثه جا مانده و اعلام نشده است حال چه به طور سهواً و یا عمداً و یا اینکه متوفی دارای وصیت نامه ای میباشد و باید به آن عمل نشده است، اگر در صلاحیت شورای حل اختلاف باشد این مرجع رسیدگی و حکم مقتضی صادر میکند و در مواردی هم که خارج از صلاحیت این مرجع باشد تا تعیین مرجع رسیدگی به آن در دادگاه صالح متوقف خواهد ماند.
طبقه بندی وراث در انحصار وراثت چگونه است ؟
وراث به ۳ دسته تقسیم میشوند :
- دسته اول شامل مادر، پدر، فرزندان، و نوه ها هستند.
- دومین دسته شامل پدر بزرگ ، مادربزرگ، خواهر، برادر و فرزندان آنها
- دسته سوم شامل خاله، دایی،عمه، عمو و فرزندان آنها است.
در انحصار وراثت اولویت طبقه اول نسبت به طبقه دوم و اولویت طبقه دوم نسبت به طبقه سوم بالاتر میباشد و مطابق با ماده ۸۶۳ قانون مدنی، وراث طبقه بعد زمانی ارث میبرند که از وراث طبقه قبل کسی وجود نداشته باشد مثلاً پدر بزرگ ، مادر بزرگ و… زمانی ارث میبرند که طبقه اول یعنی پدر و مادر و فرزندان و نوه ها وجود نداشته باشند. همینطور از ماترک متوفی هزینه های کفن و دفن و بدهی کسر میشود و اگر هم وصیت باشد مطابق با با آن عمل خواهد شد یعنی تا یک سوم اموالش و مابقی طبق گواهی انحصار وراثت بین وراث تقسیم میگردد.
نکات قابل توجه در تصدیق انحصار وراثت
- در صورتی که در زمان فوت نطفه ای منعقد شده باشد و وجود جنین صدق داشته باشد جنین نیز جزو وراث قرار می گیرد و حتما باید در دادخواست مربوط قید شود.
- در تصدیق انحصار وراثت به درخواست ورثه، شورای حل اختلاف سهم هر یک از وراث را مشخص می نماید.
- زمانی که برای محجور، قیم معین نشده باشد، دادستان می تواند بنام محجور به درخواست تصدیق انحصار وراثت اعتراض کند.
- در صورتی که بهای ترکه به میزانی کمتر از ۳۰ میلیون ریال باشد، شورای حل اختلاف بدون اینکه اقدام به انتشار آگهی آن هم به دلایل درخواست کننده کند مبادرت به رسیدگی مینماید و درخواست صدور گواهی حصر وراثت را حسب اقتضای دلایل، قبول یا رد می کند.
- در مورد وراث روستاییان، در صورتی که بهای ترکه بیش از ۳۰ میلیون ریال باشد، فقط به الصاق آگهی برای یک بار و در یک روز در معابر و اماکن عمومی روستای محل اقامت متوفی اکتفا خواهد شد.
- رأی شورای حل اختلاف دایر بر درخواست تصدیق، قابل پژوهش و فرجام است.
وظایف وکیل انحصار وراثت چیست ؟
مسئله بسیار مهم و حیاتی در رابطه با وکیل ارث این است که یک وکیل علاوه بر مشاوره حقوقی و ارائه راهکار مناسب ، به موکل خود کمک میکند تا با در دست داشتن دلایل کافی و مدارک لازم به طور صحیح برای انحصار ورثه اقدام نمایند.
گاهی مواقع دانستن یک قانون یا رویه میتواند تاثیر بسزایی در نتیجه نهایی یک پرونده داشته باشد و اگر به طور صحیح و هوشمندانه عمل نشود ممکن است ضررهای جبرانناپذیری را به حقوق وراث وارد کند. در همین راستا برای انتخاب وکیل انحصار وراثت باید به به دنبال فردی بود که در این حوزه دارای تخصص و تجربه کافی باشد.
وکیلی که با موضوعات ارث و با قانون امور حسبی آشنایی کامل و تسلط کافی را داشته باشد و نسبت به رویه قضایی دادگاه هم دارای اطلاعات درست و کاملی باشد میتواند به خوبی به احقاق حقوق موکلش کمک کند. بعد از فوت یک فرد معمولا اطرافیان، خانواده و نزدیکان او دارای مشکلات روحی و اجتماعی بسیاری اند و از آنجایی که مساله انحصار ورثه و پیگیریهای قضایی میتواند این فشار روحی وارده به افراد را بیشتر کند و علاوه بر این ممکن است با عدم همکاری ورثه مشکلاتی در روند صدور گواهی هم پیدا شود لذا با در نظر گرفتن تمام این موارد، برای کاسته شدن از این آسیب های روحی و کوتاه شدن روند رسیدگی میبایست که از یک وکیل ارث خبره و با تجربه در حیطه وراثت کمک بگیریم.
برای انتخاب کردن یک وکیل ارث خوب و خبره قبل از هر اقدامی باید سابقه وکیل انحصار وراثت ، قیمت مشاوره و قبول کردن وکالت ارث، موفقیت در پروندههای متعدد و منصف بودن وکیل بررسی شود.
نمونه متن دادخواست گواهی انحصار وراثت
ریاست محترم شورای حل اختلاف شهرستان………………………………….
سلام علیکم
احتراماً ، باستحضار می رساند : مرحوم ………………………………………….فرزند………………………………………………….. به شماره شناسنامه …………………………….. متولد ………………………………..صادره از……………………………………………. به تاریخ ……………………………………………..در شهر/روستا …………………………………………………………………………… فوت نموده و وراث حین الفوت وی عبارتند از :
۱-نام ………………………………….
نام خانوادگی ……………………………
نام پدر…………………………………………….
تاریخ تولد ………………………………….
شماره شناسنامه …………………………..
صادره از …………………………………..
۲-نام ……………………………..
نام خانوادگی …………………………
نام پدر ………………………………..
تاریخ تولد ……………………………….
شماره شناسنامه …………………………..
صادره از ………………………………….
۳-نام ……………………………………
نام خانوادگی ……………………………
نام پدر
تاریخ تولد ………………………………….
شماره شناسنامه …………………………..
صادره از …………………………………..
به غیر از نامبردگان بالا ورثه دیگری ندارد و دارایی متوفی طبق گواهی مالیات بر ارث پیوست می باشد. لذا تقاضای رسیدگی و صدور گواهی حصر وراثت را دارم .
با تشکر
نام ونام خانوادگی متقاضی
امضا